Καιρός να τελειώνουμε με την εποχή των τεράτων.

Πρώτο μέρος

«Για να αντικρούσουν τις οικονομίες της αλληλεγγύης και την κοινωνική συνεργασία των οργανωμένων εργατών, των δημοσίων λειτουργών και των διανοουμένων, οι νεοφιλελεύθεροι προώθησαν των Επιχειρηματικό Εαυτό που ανταγωνίζεται σε μια κοινωνία φιλοδοξιών. Ο καθένας επενδύει στο δικό του προσωπικό και οικογενειακό κεφάλαιο και όλοι είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για τα ρίσκα και τις ανταμοιβές τους ή για την έλλειψη αυτών. Σύμφωνα με αυτές τις αντιλήψεις οι φτωχοί δεν αποτελούν μια οικονομική τάξη παρά μόνο μια συλλογή από ατομικές αποτυχίες. Οι πλούσιοι δεν είναι τα εκμεταλλευτικά παράσιτα αλλά η κατεξοχήν πηγή του πλούτου και μια ευλογία για την κοινωνία. Εκτός, όπως η Θάτσερ σημείωσε, η «κοινωνία» σαν τέτοια δεν υπάρχει. Το κοινωνικό είναι μονάχα το πλαίσιο για τον ατομικό αγώνα. Είναι επίσης η σκηνή για το Νεοφιλελεύθερο Θέατρο της Βαναυσότητας μέσω του οποίου τα συναισθήματα της δυσαρέσκειας, του φόβου και της σιχασιάς ενεργοποιούνται ενάντια στους αδύναμους που είναι ένα βάρος για τους άξιους. Το τσάκισμα ανθρώπων που χρειάζονται επιδόματα, των «λάθρο»μεταναστών και των αστέγων μπορεί να μετατραπεί σε μια μορφή δημόσιας ικανοποίησης»

«Η αναδιοργάνωση της υποδομής της πολιτικής και οικονομικής ζωής έχει αγγίξει βαθιά την καθημερινότητα, σβήνοντας τα όρια μεταξύ «της αγοράς» και του σώματος, της οικογένειας και της συναισθηματικής ζωής. Οι καθημερινές ενασχολήσεις και φροντίδες στους νεοφιλελεύθερους καιρούς επικεντρώνονται στην επιβίωση μέσα σε ένα επισφαλές εργασιακό τοπίο και στην επένδυση για την απόκτηση δεξιοτήτων και χαρακτηριστικών που χρειάζονται για να μπορείς να προχωρήσεις—παρά στην καλλιέργεια της αλληλεγγύης που θα μπορούσε να βάλει τα θεμέλια για μια πλατιά μεταμόρφωση της πολιτικής και οικονομικής υποδομής. Όπως μια διαφήμιση του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης πρόσφατα το έθεσε: «Είμαι ο Γενικός διευθυντής (CEO) του Εγώ ΑΕ»»

Σε ένα προηγούμενο κείμενο μου είχα θέσει το ζήτημα της τριπλής αλλοτρίωσης του Ανθρώπινου ζώου και την ανάδυση μίας ιδιότυπης νέας θρησκείας του χρήματος που έχει κατακλύσει κάθε πλευρά της ατομικής και κοινωνικής ζωής. Η ανάλυση ήταν αναγκαστικά ελλειπτική και χοντροκομμένη και προσπάθησε με συνοπτικό τρόπο να καταδείξει πως η ανάδυση και η εξέλιξη των ταξικών κοινωνιών μέσα από μια μακροχρόνια και αντιφατική ιστορική πορεία, οδήγησε τον Άνθρωπο από την μία να αλλοτριωθεί και από την ευρύτερη φύση της οποίας είναι δημιούργημα της, και από τις κοινωνίες του και από το ίδιο το είδος του και από την άλλη να υποδουλωθεί σε μια τερατώδη και ανελέητη νέα θρησκεία, την θρησκεία του χρήματος της οποίας οι θεσμοί και τα όργανα λατρείας και επιβολής της ρίζωσαν και τελειοποιήθηκαν στην διάρκεια ενός νέου κοινωνικοοικονομικού συστήματος που ονομάστηκε καπιταλισμός.
Σε αυτό το κείμενο η εστίαση βρίσκεται στο πιο πρόσφατο παρελθόν και στο σημερινό εκρηκτικό παρόν όπου τίθεται η ανάγκη υπέρβασης με όλους τους δυνατούς τρόπους της εποχής των τεράτων.

Πώς φτάσαμε στην εποχή των τεράτων.

Προς το τέλος της δεκαετίας του 60 και με κορυφαίο ορόσημο τον Μάη του 68, όλος ο πλανήτης χόρευε στους ρυθμούς πολύμορφων νεολαίστικων κινημάτων που διεκδικούσαν βαθιές κοινωνικές αλλαγές επανεξέταζαν ιστορικές αλήθειες, απαιτούσαν νέες ελευθερίες και δικαιώματα και συγκρούονταν με δύσκαμπτες ιεραρχικές εξουσίες. Ήταν η περίοδος του μεγάλου αντιπολεμικού κινήματος κατά του Αμερικανικού πολέμου στο Βιετνάμ, των μεγάλων φοιτητικών καταλήψεων, του φεμινιστικού κινήματος, του κινήματος των γκέι, του κινήματος των μαύρων πανθήρων στην Αμερική, των επιθετικών απεργιών σε μεγάλες εργοστασιακές μονάδες, μιας πανσπερμίας κινημάτων που αφορούσε όλες τις πλευρές της ταξικής ιεραρχικής κοινωνίας και της ανθρώπινης ζωής. Από τον ιμπεριαλισμό και τις ταξικές σχέσεις παραγωγής μέχρι την σεξουαλικότητα, τον ρατσισμό και την οικολογία. Για το κομμάτι του κόσμου που συμμετείχε ενεργά σε αυτά τα κινήματα, ήταν μια περίοδος έξαψης και αναζήτησης, αγώνων και μεγάλων ελπίδων. Για το σύστημα εξουσίας ήταν μια περίοδος αβεβαιότητας και πανικού. Όμως ποιο ήταν το σύστημα εξουσίας που βρισκόταν τότε αντιμέτωπο με αυτά τα κινήματα;
Ο κόσμος ήταν τότε διαιρεμένος σε δύο αντίπαλα ιδεολογικά στρατόπεδα που είχαν συνεργαστεί προσωρινά την δεκαετία του 40 για να συντρίψουν την πλέον αποκρουστική μορφή ρατσιστικού πολεμοκάπηλου και γενοκτονικού πολιτισμού της ανθρώπινης ιστορίας. Του χιτλερικού ναζισμού.
Από την μια βρισκόταν η γραφειοκρατική ομαλοποίηση και μετεξέλιξη του ολοκληρωτικού κρατικού καπιταλισμού του Στάλιν που είχε βασιστεί στις χριστιανικές παράδοσεις της ιεράς εξέτασης και του ανελέητου κυνηγιού όσων θεωρούνταν αιρετικοί, των εγκλημάτων της σκέψης και των τελετουργιών των δημοσίων ομολογιών. Ένα σύστημα που στην κορύφωση του τρόμου του το 1937-1938 δολοφονούσε χίλιους ανθρώπους την ημέρα, είχε φτιάξει ένα αρχιπέλαγος καταναγκαστικών στρατοπέδων εργασίας με τουλάχιστον δέκα εκατομμύρια έγκλειστους και το οποίο βαρύνεται με την εξόντωση αναρίθμητων αναρχικών, αριστερών και κομμουνιστών που συμμετείχαν στην επανάσταση του 1917 από την οποία το ίδιο αυτό σύστημα προέκυψε ως αποκρουστικό έκτρωμα της.
Από την άλλη βρισκόταν ο Γολιάθ του Αμερικανικού καπιταλισμού που είχε βγει εξαιρετικά ενισχυμένος από την έκβαση του Β παγκόσμιου πολέμου και είχε στηριχθεί σε ένα τεράστιο στρατιωτικό σύμπλεγμα με πυρηνικά όπλα και σε νέους διεθνείς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ για να επανεκκινήσει και να καθοδηγήσει ένα νέο κύμα καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης που είχε αναστραφεί με την έναρξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Η κυρία μέριμνα του Αμερικανικού καπιταλισμού ήταν να ξαναστήσει στα πόδια του τον δυτικοευρωπαϊκό καπιταλισμό και από την άλλη να εξασφαλίσει ότι ο λεγόμενος τρίτος κόσμος δεν θα πέσει στα χέρια ανεξάρτητων κινημάτων που είχαν αναφορά στον κομμουνισμό. Για την επιτυχία του πρώτου στόχου επιτράπηκε στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες να φτιάξουν ένα δημοφιλές κοινωνικό κράτος καλύτερο κι από αυτό των ΗΠΑ. Για την επιτυχία του δεύτερου στόχου υποκίνησε και στήριξε μια σειρά από ακροδεξιές αντικομμουνιστικές δικτατορίες από την Γουατεμάλα μέχρι το Ιράν. Αποκορύφωμα υπήρξε η φοβερή σφαγή εκατομμυρίων κομμουνιστών στην Ινδονησία το 1965 και η κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ όπου ο Αμερικανικός στρατός έριξε περισσότερες βόμβες από όσες στον Β παγκόσμιο πόλεμο.
Και στις δύο περιπτώσεις ο στόχος ήταν να προχωρήσει η νέα καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και να ανοίξουν οι αγορές για τις νέες και παλιές ανερχόμενες αμερικανικές πολυεθνικές.
Στο εσωτερικό του ο Αμερικανικός καπιταλισμός και μέχρι το 1970 είχε ακόμη ως κυρίαρχες πολιτικές τις αλλαγές που είχε φέρει το Νew Deal του Ρούζβελτ τις δεκαετίες του 30 και του 40. Οι ανισότητες είχαν μειωθεί, το δικαίωμα στο συνδικαλισμό ήταν αναγνωρισμένο ακόμη και από τους Ρεπουμπλικάνους του Αϊζενχάουερ η πρόσβαση στα πανεπιστήμια ήταν ακόμη σχετικά ελεύθερη. Το επίσημο δόγμα ήταν αυτό της μικτής οικονομίας.
Τα μεγάλα κινήματα της δεκαετίας του 60 δημιούργησαν μια υπαρξιακή κρίση και για τα δύο μεγάλα στρατόπεδα. Στην Αμερική το αντιπολεμικό κίνημα είχε φέρει στα πρόθυρα της διάλυσης τον ίδιο τον αμερικανικό στρατό που ακόμη ως τότε βασιζόταν στην κλήτευση Αμερικανών πολιτών. Το αντιρατσιστικό κίνημα είχε ξεσκεπάσει τα απάνθρωπα ιδρυτικά θεμέλια του συστήματος. Στα πανεπιστήμια οι συζητήσεις επικεντρώνονταν στο πώς θα αντικατασταθεί αυτό το σύστημα με κάτι πολύ καλύτερο του. Οι πετρελαϊκές κρίσεις στις αρχές της δεκαετίας του 70 είχαν χτυπήσει την κερδοφορία των εταιρειών του. Ο κεϋνσιανισμός ως οικονομική θεωρία που ήθελε να συμβιβάσει τα συμφέροντα των οικονομικών τάξεων βρισκόταν σε κρίση. Αντί να κατευνάζει τις κοινωνικές αντιδράσεις τις ενίσχυε. Ο κόσμος ήθελε περισσότερα και ζητούσε δημοκρατία στην ίδια την παραγωγή.
Σε αυτές τις ιστορικές συνθήκες αναταραχών και κινημάτων το σύστημα και οι εκπρόσωποι του αναζητούσε απεγνωσμένα μια ριζική αλλαγή που θα επαναπροσδιόριζε τους όρους κυριαρχίας του και θα το έκανε πολύ πιο αποτελεσματικό στην εξουδετέρωση αντιστάσεων και κινημάτων που απειλούν την ηγεμονία του. Τελικά έφερε αυτή την αλλαγή η οποία προς έκπληξη αυτών που πίστευαν ότι τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα έχουν δομικές διάφορες υιοθετήθηκε σε βάθος χρόνου και σε Ανατολή και Δύση από τις ελίτ των δύο συστημάτων. Στην Ανατολή υιοθετήθηκε μετά το 1989 και την κατάρρευση και των μετασταλινικών καθεστώτων, ενώ στην Δύση υιοθετήθηκε από το 1980 με τον Ρήγκαν και την Θάτσερ.
Η ριζική αλλαγή βασίστηκε στα ιδεολογικά δόγματα περιθωριακών διανοουμένων του χρήματος που μέχρι το 1980 είχαν ελάχιστη επιρροή στον δυτικό κόσμο. Το σύστημα προκειμένου να ανοίξει μια νέα εποχή κυριαρχίας του έφτασε να εξυψώσει σε αναντίρρητες αλήθειες του, ιδέες που κόβουν την ανάσα για την απανθρωπιά και τον κυνισμό τους. Όμως εδώ χρειάζεται μια άλλη συνοπτική αναδρομή για αυτές τις ιδέες και τους διανοούμενους που αρχικά τις στήριξαν.

Ayn Rand, Mises, Hayek, Milton Friedman

Κι ενώ μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και κάτω από την επιρροή του new deal του Ρούζβελτ το αμερικανικό κατεστημένο είχε δεχθεί ότι πρέπει να δοθούν βασικά εργατικά δικαιώματα και να περιοριστούν οι οικονομικές ανισότητες, μια δράκα διανοουμένων της απόλυτης και ξεδιάντροπης καπιταλιστικής κυριαρχίας δεν ήθελε να το βάλει κάτω.
Από την μία είχαμε την ψυχοπαθολογική περίπτωση της Ayn Rand που θεωρούσε ότι κάθε εργατικό δικαίωμα και κάθε ίχνος κοινωνικού κράτους συνιστούσε απαράδεκτο σοσιαλισμό και ασυγχώρητο περιορισμό της ελευθερίας των μεγάλων αντρών του καπιταλισμού. Σε μία σειρά από καρτουνίστικα μυθιστορήματα της προέβαλε έναν ανεστραμμένο κόσμο όπου τα παράσιτα ήταν οι εργάτες και οι δημιουργοί πλούτου οι μεγαλοκαπιταλιστές, όπου ο εγωισμός και η περιφρόνηση για το κοινωνικό καλό ήταν αρετές ενώ ο αλτρουισμός και η αλληλεγγύη των από κάτω καταστροφικά δεινά. Αποκορύφωμα το παραληρηματικό της μυθιστόρημα The Atlas Shrugged όπου παρουσιάζει την κοινωνία να διαλύεται γιατί οι μεγαλοκαπιταλιστές κάνουν απεργία και αποσύρονται από μια κοινωνία που δεν αναγνωρίζει την αξία τους.
Την αναφέρω ως ψυχοπαθολογική περίπτωση γιατί η ίδια στο όνομα μιας νέας θρησκείας του καπιταλιστικού εγώ είχε φτιάξει μια ομάδα που την είχε ονομάσει κολεκτίβα και στην οποία ασκούσε τον πλέον εξουσιαστικό, παράλογο και απολυταρχικό έλεγχο στα μέλη της. Η ίδια κατέρρευσε τον Μάη του 68 (ευτυχής σύμπτωση) όταν ανακάλυψε ότι ο κατά 20 χρόνια μικρότερος εραστής της είχε συνάψει σχέση με μια άλλη νεότερη γυναίκα της ομάδα και θεώρησε αυτή την απιστία ως υπέρτατη προδοσία των αρχών της ιδεολογίας της!
Από την άλλη είχαμε διανοούμενους καθάρματα σαν τον Von Mises που ξεκίνησαν την καριέρα τους με ύμνους προς τον φασισμό και τον ρόλο του να σώσει τον πολιτισμό και κατέληξαν με πραγματείες που ταύτιζαν την ανθρώπινη ελευθερία με την ελευθερία του κεφαλαίου να λειτουργεί χωρίς καμία ρύθμιση που θα περιορίζει την εξουσία του πάνω στους εργάτες και στην κοινωνία. Και βέβαια τον πνευματικό διάδοχο και ακόμη χειρότερο Milton Friedman που έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο που ταυτίζει τον απορρυθμισμένο καπιταλισμό με την ελευθερία και ο οποίος είχε ως βασική ιδέα του ότι οι μεγάλες εταιρίες δεν πρέπει να έχουν καμία κοινωνική ευθύνη παρά μόνο την ευθύνη απέναντι στους μετόχους τους.
Με διαφορετικές αφετηρίες όλοι αυτοί έχουν ως κοινό ιδεολογικό χαρακτηριστικό την αποθέωση του χρήματος σαν μοναδικού ρυθμιστή όλων των ανθρωπίνων σχέσεων ανάγοντας την ποσότητα του χρήματος που κατέχει κάποιος με την πραγματική του αξία. Όλοι τους επίσης παρουσιάστηκαν ως σταυροφόροι του ελεύθερου ατομικιστικού εγώ ενάντια στο καταπιεστικό συλλογικό εμείς μια διχοτόμηση που αγνοούσε επιδεικτικά την σύγχρονη πραγματικότητα που βασιζόταν σε ιεραρχικές και εξουσιαστικές συλλογικότητες των μεγάλων πολυεθνικών τις οποίες υποκριτικά και άκριτα αποδέχονταν οι εν λόγω μισανθρωπικοί διανοούμενοι του χρήματος.
Τα έργα αυτών των διανοουμένων άρχιζαν να έχουν ευρύτερη αποδοχή στους κόλπους του συστήματος την εποχή της κρίσης του 70. Παρείχαν έναν μαγικό τρόπο υπέρβασης των δυσκολιών του με το να υποβιβάζουν την κοινωνία σε ένα ανελέητο ανταγωνιστικό πεδίο εξατομικοποιημένων υποκειμένων, αδειάζοντας την από κάθε άλλο νόημα πέρα από αυτό της ατομικής επιτυχίας και της συσσώρευσης και προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας.
Δισεκατομμυριούχοι όπως οι αδελφοί Κοχ στην Αμερική άρχισαν να χρηματοδοτούν think tanks που υιοθετούσαν τα συμπεράσματα των κραυγαλέων διανοουμένων του χρήματος, ο κεϋνσιανισμός άρχισε να εκτοπίζεται από τα οικονομικά πανεπιστήμια και στην θέση του ερχόταν η σχολή του Σικάγου και του απορρυθμισμένου καπιταλισμού που για πρώτη φορά δοκίμασε τις θεωρίες της στην χούντα του Πινοσέτ στην Χιλή το 1973, και μια νέα γενιά πολιτικών με επικεφαλής τον Ρήγκαν και την Θάτσερ άρχισαν να εφαρμόζουν αυτές τις ιδέες στον ίδιο τον δυτικό κόσμο.
Το αποτέλεσμα ήταν η γέννηση ενός νέου συστήματος, κακοήθης μετάλλαξη του παλιού που καθιερώθηκε να ονομάζεται νεοφιλελευθερισμός. Η εποχή των τεράτων ξεκίνησε.

Η εποχή των τεράτων.

Έχουμε την τύχη ο νεοφιλελευθερισμός να είναι από τα συστήματα που έχουν αναλυθεί πιο διεξοδικά και αναλυτικά από οποιοδήποτε άλλο σύστημα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες υπάρχει ένα τεράστιο διανοητικό έργο γραμμένο από δεκάδες ακαδημαϊκούς και στοχαστές που το έχουν αναλύσει και κριτικάρει από κάθε δυνατή πλευρά. Οικονομική, κοινωνική, πολιτική, οικολογική μέχρι και σεξουαλική.
Οικονομικά επιτάχυνε την παγκοσμιοποίηση και έφερε στην στην τροχιά του μια σειρά από χώρες που ήθελαν προηγούμενα να ακολουθήσουν άλλη πορεία. Στον δυτικό κόσμο φούντωσε τις ανισότητες και γιγάντωσε τον χρηματοπιστωτικό τομέα, αποδέσμευσε τους μισθούς από την άνοδο της παραγωγικότητας, απελευθέρωσε τις απολύσεις και έφερε μαζικά την μερική απασχόληση και την επισφάλεια της εργασίας. Κοινωνικά έσπασε τους δεσμούς αλληλεγγύης και γελοιοποίησε την έννοια της ταξικής συνείδησης φέρνοντας τους εργαζόμενους σε ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους, θεοποίησε το χρήμα και τους δισεκατομμυριούχους και δαιμονοποίησε τους φτωχούς και τους καταφρονεμένους. Κατόρθωσε να δημιουργήσει παράλληλες μαζικές επιδημίες παχυσαρκίας, κατάθλιψης, μοναξιάς και εξαρτήσεων τις οποίες απέδιδε αποκλειστικά στις ατομικές αποτυχίες των θυμάτων του.
Όλη η ανθρώπινη ζωή υποβιβάστηκε σε ένα ανταγωνιστικό παιχνίδι για το ποιος θα βγάλει τα περισσότερα χρήματα και οι πιο αδίστακτοι και ανελέητοι έγιναν τα αξιοσέβαστα πρότυπα της.
Πολιτικά το νέο σύστημα και σε αντίθεση με την διακηρυγμένη απέχθεια του απέναντι στο κράτος έφερε την ενδυνάμωση της κρατικής καταστολής και τον πολλαπλασιασμό των φυλακών που στην Μέκκα του νέου συστήματος δεν δίστασε να τις ιδιωτικοποιήσει κι αυτές. Τα παχιά λόγια για ατομικές ελευθερίες συνδυάστηκαν με τον ρατσιστικό πόλεμο κατά των ναρκωτικών και τον μαζικό εγκλεισμό μαύρων και φτωχών. Η αστυνομία στρατιωτικοποιήθηκε και τα εγκλήματα της έμειναν ατιμώρητα από νέα νομικά πλαίσια που τους έδιναν ασυλία.
Οι εξαγγελίες για τις νέες ελευθερίες που θα έφερνε το νέο μοντέλο του καπιταλισμού αποδείχθηκαν τελικά ότι αφορούν μόνο την ελεύθερη κίνηση των άψυχων προϊόντων του. Νέα τείχη χτίστηκαν στα σύνορα των κρατών του και νέες δυνάμεις καταστολής τα συντρόφευαν ενώ δαιμονοποιήθηκαν οι άνθρωποι που για διάφορους λόγους, πολλές φορές για τους πιο πιεστικούς όπως αυτός της αποφυγής του πολέμου, ήθελαν να πάνε σε άλλη χώρα. Το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση σε όλο τον πλανήτη περιορίστηκε αυστηρά στους πλούσιους. Για τους φτωχούς και κυνηγημένους ο νεοφιλελευθερισμός έφερε το πιο αποκρουστικό σιδηρό παραπέτασμα.
Πολιτισμικά κυριάρχησε ο φόβος και η καχυποψία για τον συνάνθρωπο σε ένα κλίμα όπου είχαν καταστραφεί όλες οι πηγαίες σχέσεις αλληλοβοήθειας και εμπιστοσύνης. Η εμπορευματικοποιημένη τέχνη άρχισε να αντανακλά και να ενισχύει τον γενικό φόβο. Οι ταινίες τρόμου πολλαπλασιάστηκαν και ο κίνδυνος καραδοκούσε σε αυτές από παντού. Κανείς δεν ήταν ασφαλής πουθενά. Ούτε στο ίδιο το σπίτι του όπου έπρεπε να μετατραπεί σε φρούριο για να αντιμετωπίσει τους πιο εξωφρενικούς κινδύνους. Ο φθόνος, η ζήλεια και η κακοήθεια των ανθρώπων έγιναν κεντρικά θέματα σε μια κοινωνία που διαπαιδαγωγούσε τα μέλη της να είναι ανταγωνιστικά και καχύποπτα μεταξύ τους.
Η ίδια η κοινωνική φαντασία έγινε εφιαλτική και αποκαλυπτική και φτάσαμε στις νέες συνθήκες καπιταλιστικού ρεαλισμού να είναι πιο εύκολο να νοηθεί η ολική καταστροφή του κόσμου από μια νέα πιο ανθρώπινη εναλλακτική κοινωνική οργάνωση.
Ταυτόχρονα μια τεράστια παραγωγή βιβλίων αυτοβοήθειας άνθισε σε ένα σύστημα που ο καθένας ένιωθε ότι είναι μόνος του και ότι μόνο με την στενή ανταγωνιστική ατομική του ευθύνη θα μπορούσε να επιβιώσει. Το μήνυμα τους είναι θλιβερά ομοιόμορφο. Εσύ και μόνο εσύ μπορείς να τα καταφέρεις και η κοινωνία υπάρχει μόνο ως μέσο της επιτυχίας σου.
Ήταν όμως στον τομέα της οικολογίας που αυτό το σύστημα έκανε τα μεγαλύτερα εγκλήματα του. Ερημοποίησε ολόκληρες περιοχές και δημιούργησε νεκρές ζώνες στους ωκεανούς, απορρύθμισε το κλίμα ως το σημείο να φτάσουμε να έχουμε 38 βαθμούς στην αρκτική, με την υπερκερδοφόρα βιομηχανία του κρέατος κατέστρεψε εκατομμύρια εκτάρια δασών για να τις μετατρέψει σε καλλιέργειες ζωοτροφών που προορίζονταν για τα δισεκατομμύρια ζώα που σφάζει σε άθλιες συνθήκες στις τεράστιες κλειστές εγκαταστάσεις του, με την βιομηχανία των αυτοκινήτων εκτόπισε συστήματα μέσων μαζικής μεταφοράς που είχαν πολύ πιο φιλικό οικολογικό αποτύπωμα και διέλυσε τις ίδιες τις πόλεις συρρικνώνοντας τους δημόσιους χώρους και μετατρέποντας τες σε ατελείωτες πίστες για την κυκλοφορία τους.
Στις ΗΠΑ όπου το νέο αυτό σύστημα άνθισε νωρίτερα από ότι σε άλλες χώρες δημιουργήθηκε μια χώρα που ενώ έχει τον μεγαλύτερο χρηματικό πλούτο οι συνθήκες για τον πληθυσμό να είναι χειρότερες και από πολλές χώρες του τρίτου κόσμου. Μια χώρα που δεν έχει δημόσιο σύστημα υγείας, όπου δεν υπάρχουν δωρεάν πανεπιστήμια και το χρέος προς τα ιδιωτικά αγγίζει τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, όπου δεν υπάρχουν καν βασικά εργατικά δικαιώματα όπως άδεια μετά αποδοχών και άδεια μητρότητας, όπου οι πόλεις είναι αβίωτες αν δεν έχεις αμάξι και όπου η αστυνομία δολοφονεί καθημερινά μαύρους και ο πληθυσμός των φυλακών είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο. Ειδικά σε αυτή την χώρα έχει πάψει να ανεβαίνει το προσδόκιμο της ζωής και η παχυσαρκία και η κατάθλιψη σαρώνουν τον πληθυσμό.
Η εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού στις αφρικανικές χώρες την δεκαετία του 80 και 90 ήταν ακόμη πιο καταστροφική. Εκεί τα δομικά προγράμματα αναπροσαρμογής με την εποπτεία του ΔΝΤ διέλυσαν τα υποτυπώδη συστήματα υγείας και εκπαίδευσης και οδήγησαν σε μαζική εξαθλίωση εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους ανεβάζοντας ταυτόχρονα και την γεννητικότητα των εξαθλιωμένων που έκαναν όλο και περισσότερα παιδιά για να ζήσουν όσα περισσότερα γίνεται.
Στην ανατολική Ευρώπη ο νεοφιλελευθερισμός έφερε από την άλλη την μεγαλύτερη πτώση του προσδόκιμου ζωής που έχει καταγραφεί στην σύγχρονη ιστορία και δημογραφική κατάρρευση.

Προς το 2008 όπου η εποχή των τεράτων δέχεται το πρώτο της σοβαρό πλήγμα.

Χοντρικά μπορούμε να πούμε ότι η εποχή του νεοφιλελευθερισμού ξεκίνησε το 1980 με την εκλογή του Ρήγκαν και της Θάτσερ στις βασικές καπιταλιστικές χώρες. Πειραματικά δοκιμάστηκε το 1973 στην Χιλή με την αιματηρή χούντα του Πινοσέτ όπου τα πάντα από τη σύστημα υγείας μέχρι τις συντάξεις και τα πανεπιστήμια ιδιωτικοποιήθηκαν. Η πτώση των μετασταλινικών ανατολικοευρωπαϊκών καθεστώτων και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 έδωσαν νέα ώθηση στο νέο αυτό καπιταλιστικό μοντέλο αλλά και τεράστια ιδεολογική αυτοπεποίθηση για την υπέροχη του. Πλέον και τα ίδια τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην δυτική Ευρώπη άρχισαν μαζικά να υιοθετούν τις αρχές του νέου συστήματος ενώ και το ίδιο το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεμελιώθηκε πάνω σε αυτές.
Μια πρώτη αντεπίθεση από τα κάτω ήρθε ανέλπιστα με το τέλος του αιώνα στους δρόμους του Σηάτλ και στα αμέσως επόμενα χρόνια και σε άλλες πόλεις του δυτικού κόσμου. Για δύο χρόνια, από τον Νοέμβρη του 1999 μέχρι τον Ιούλη του 2001, ένα νέο πολύμορφο κίνημα κατέβαινε στους δρόμους οπουδήποτε το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Παγκόσμιος οργανισμός εμπορίου και το G8 συνεδρίαζαν για να συγκρουστεί με τους μπάτσους και για να ακυρώσει τις συνεδρίες τους, πολλές φορές με επιτυχία. Στους στόχους εκείνου του παγκόσμιου κινήματος ήταν η κατάργηση του χρέους των φτωχών χωρών, η ανάκληση των ιδιωτικοποιήσεων βασικών κοινωνικών υπηρεσιών, το κλείσιμο των εργασιακών κάτεργων πολλών πολυεθνικών στον τρίτο κόσμο, η αναστροφή της περιβαλλοντικής καταστροφής, το ίδιο το σύστημα του κέρδους. Το κίνημα δημιούργησε μια ρωγμή που ο νεοφιλελευθερισμός μπόρεσε να την κλείσει με τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη 2001. Η απάντηση του συστήματος στην πρώτη σοβαρή αμφισβήτηση του ήταν ο μιλιταρισμός και η κήρυξη ενός πολέμου διάρκειας που ονομάστηκε ο Πόλεμος κατά του Τρόμου.
Για άλλη μια φορά αποδείχθηκε το τεράστιο χάσμα μεταξύ των διακηρυγμένων θέσεων των διανοουμένων του νεοφιλελευθερισμού και της πραγματικότητας του νέου συστήματος τους.
Αντί για προστασία και διεύρυνση των ατομικών δικαιωμάτων ήρθε η μεγαλύτερη καταστολή τους στο ίδιο το κέντρο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Τερατώδη δίκτυα μαζικής παρακολούθησης στήθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες με την βοήθεια των νέων ψηφιακών τεχνολογιών, ένα καινούργιο αρχιπέλαγος μυστικών φυλακών όπου τα βασανιστήρια ήταν καθημερινή πραγματικότητα χτίστηκε σε απολυταρχικές χώρες κάτω από την αιγίδα της CIA, προληπτικοί πόλεμοι εξαπολύθηκαν σε Αφγανιστάν και Ιράκ με εκατομμύρια νεκρούς, τραυματίες και εκτοπισμένους ενώ ο ίδιος ο πόλεμος ιδιωτικοποιήθηκε σε πρωτοφανή βαθμό με την ανάθεση πλευρών του σε ιδιωτικές εταιρείες που απασχολούσαν καλά οπλισμένους μισθοφόρους.
Ήταν η εποχή του μιλιταριστικού νεοφιλελευθερισμού που δεν έγινε κατορθωτό να ανατραπεί από την παρουσία ενός τεράστιου αντιπολεμικού κινήματος το 2003 το οποίο είχε κατεβάσει δεκάδες εκατομμύρια διαδηλωτών στις μεγάλες δυτικές πόλεις. Ο Πόλεμος κατά του Τρόμου είχε από πίσω του τεράστια επιχειρηματικά συμφέροντα στις βιομηχανίες όπλων και ορυκτών καυσίμων και στις νέες επιχειρήσεις ασφαλείας και παρακολούθησης.
Τελικά η ένοπλη αντίσταση στις κατεχόμενες χώρες με τις δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες του Αμερικάνικου στρατού μαζί με μια νέα πρωτοφανή οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007, έφεραν το πρώτο σοβαρό και ανεπανόρθωτο πλήγμα για το σύστημα. Η απληστία του τραπεζικού τομέα και η συνταύτιση του με τον χρηματιστηριακό μετά από δεκαετίες απορρύθμισης, το οδήγησε σε ριψοκίνδυνα ανοίγματα που με την σειρά τους κατέστησαν βέβαιη την συνολική κατάρρευση του. Το 2008 αυτή η κατάρρευση είχε γίνει ένα γεγονός που απειλούσε να τινάξει στον αέρα όλο το σύστημα.
Μπροστά σε αυτό τον θανάσιμο κίνδυνο όλες οι μεγάλες καπιταλιστικές χώρες συνεργάστηκαν για να τον εξουδετερώσουν κάνοντας τα ακριβώς αντίθετα από τις ιδεολογικές αρχές τους. Τότε η κρατική παρέμβαση έγινε από αντικείμενο ιδεολογικής περιφρόνησης, ο αναγκαστικός σωτήρας και δόθηκαν τρισεκατομμύρια δολλάρια για να σωθεί ένα χρεοκοπημένο ιδιωτικό τραπεζικό σύστημα. Ήταν τότε που ο Alan Greenspan μαθητής της Ayn Rand που δημόσια ομολόγησε ότι οι ιδέες του είχαν κάποιο λάθος το οποίο ως τότε δεν είχε εντοπίσει.
Ως συνέπεια δημόσιο χρέος εκτοξεύτηκε και το τίμημα για την διάσωση των άπληστων τραπεζιτών το πλήρωσε ο κόσμος με την μορφή νέων προγραμμάτων λιτότητας και νέου γύρου νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Την στιγμή που το σύστημα είδε τον χάρο με τα μάτια του, η απάντηση του ήταν να εντείνει τον πόλεμο προς τους από κάτω δημιουργώντας νέα χρέη και επιμένοντας ακόμη περισσότερο στις συνταγές του.
Στην Αμερική η κατάρρευση του συστήματος συνδυάστηκε με την εκλογή Ομπάμα που για ένα σύντομο χρονικό διάστημα είχε δημιουργήσει κάποιες φρούδες ελπίδες αλλαγής. Στην πραγματικότητα ο Ομπάμα αποδείχθηκε ακόμη ένας αδίστακτος νεοφιλελεύθερος. Επί των ημερών του το μαζικό σύστημα παρακολούθησης απλώθηκε ακόμη περισσότερο, η αστυνομία έγινε ακόμη πιο φονική και ρατσιστική αλλά και στρατιωτικοποιημένη, οι απελάσεις μεταναστών χωρίς χαρτιά έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ, η διεξαγωγή των πολέμων έφτασε σε νέα εφιαλτικά επίπεδα με την μαζική χρήση των drones και οι οικονομικές ανισότητες ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Για πρώτη φορά έγιναν τόσο ακραίες ώστε πλέον όχι μόνο να ανοίγουν συνεχώς την ψαλίδα μεταξύ του πλουσιότερου 1% και των υπολοίπων αλλά να ανοίγουν ακόμη περισσότερο την ψαλίδα μεταξύ του πλουσιότερου 1% του 1% και του υπόλοιπου 1%! Η οικονομική ανάκαμψη που ήρθε λοιπόν με κρατική παρέμβαση ωφέλησε σε προκλητικό βαθμό τους πλουσιότερους των πλουσιότερων και δημιούργησε μια νέα τάξη δισεκατομμυριούχων με τεράστια δύναμη.

Δεύτερο μέρος που θα δημοσιεύσω το 2021: «Από το 2008 στο 2020. Η εποχή των τεράτων περνάει σε μόνιμη κρίση και ο νεοφιλελευθερισμός χάνει οριστικά την μάχη των ιδεών.»

Συνιστώμενη ενδεικτική βιβλιογραφία στα Αγγλικά
1 Humankind A hopeful history του Rutger Bregman (Στα χνάρια του Κροπότκιν αντιστρέφει τα επιχειρήματα για την ανθρώπινη φύση και στήνει στα πόδια της μια εμπεριστατωμένη θεωρία που αποδεικνύει ότι αυτό το σύστημα είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της ανθρώπινης φύσης και την διαστρέφει σε τεράστιο βαθμό. Αντίστροφα δείχνει ότι η πραγματική ανθρώπινη φύση χρειάζεται μια νέα κοινωνία με άλλες αξίες για να ανθίσει)
2 Mean Girl Ayn Rand and the culture of greed της Lisa Duggan (Συνοπτική βιογραφία της ιέρειας του νέου καπιταλισμού και των μισανθρωπικών ιδεών της που εμπνέουν τους σημερινούς μεγιστάνες του χρήματος)
3 The Soviet Century του Mose Lewin (Ίσως το καλύτερο βιβλίο που έχει γραφτεί για την Σοβιετική Ένωση από έναν σοβιετολόγο που είχε αφιερώσει την ζωή του για την μελέτη της. Εξαιρετικά αποκαλυπτικό για την σχέση των σταλινικών μεθόδων καταπίεσης και εξόντωσης με τις σκοτεινές χριστιανικές παραδόσεις της ιεράς εξέτασης)
4 The Making of Global Capitalism των Leo Panitch και Sam Gindin (Εξαιρετική ανάλυση για τον ρόλο του αμερικανικού κράτους να εποπτεύσει και να επιβάλει ένα νέο κύμα καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο)
5 Too Smart How Digital Capitalism is extracting data, controlling our lives and taking over the world του Jathan Sadowski (Καινούργιο βιβλίο που επεκτείνει την ανάλυση του The Age Surveillance Capitalism της Shoshana Zuboff για να δείξει σε πιο σημείο έχει φτάσει ο νέος καπιταλισμός για να επεκτείνει την κερδοφορία και να ελέγξει τους υπηκόους του)
6 Private Government How employers rule our lives της Elizabeth Anderson (Εξαιρετικό βιβλίο για την δύναμη των μεγάλων εταιρειών και τα ολοκληρωτικά δίκτυα ελέγχου των εργαζομένων τους που έχουν στήσει στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού)
7 Bit Tyrants The political economy of silicon valley του Rob Larson (Παρουσίαση των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών που δεσπόζουν στον ύστερο νεοφιλελευθερισμό, της Amazon, της Google, της Apple, της Microsoft και του Facebook, πως απέκτησαν την δύναμη τους λεηλατώντας τους καρπούς της κρατικής έρευνας με μια έκκληση για την ανάγκη κοινωνικοποίησης τους. Ο ίδιος συγγραφέας έχει γράψει κι ένα εξαιρετικό βιβλίο για την ανελεύθερη φύση του καπιταλισμού με τον τίτλο Capitalism VS Freedom)
8 Never ending nightmare. The Neoliberal assault on democracy. Των Pierre Dardot και Christian Laval (Συνοπτική ανάλυση για το πως ο νεοφιλελευθερισμός έγινε το κυρίαρχο σύστημα με την βοήθεια της οικονομικής ολιγαρχίας και τις δραματικές κι αρνητικές συνέπειες που έφερε στην πολιτική ζωή)
9 Masters of the Universe Hayek, Friedman and the birth of Neoliberal Politics του Daniel Stedman Jones (Το ίδιο όπως και το προηγούμενο βιβλίο μόνο που εδώ η ανάλυση είναι λεπτομερειακή και περισσότερο ιστορική για το πως, πότε και γιατί ο νεοφιλελευθερισμός έγινε κυρίαρχο σύστημα)
10 A Brief History of Neoliberalism του David Harvey (Εναλλακτική παρουσίαση του ίδιου θέματος από ίσως τον μεγαλύτερο εν ζωή Μαρξιστή και με έμφαση στην υιοθέτηση του νεοφιλελευθερισμού ως απεγνωσμένη κίνηση των οικονομικά ισχυρών για να αντιμετωπίσουν τα ισχυρά εργατικά κινήματα)
11 The Jakarta Method Washington’s Anticommunist Crusade and the Mass Murder Program that shaped our World του Vincent Bevins (Καινούργιο αποκαλυπτικό βιβλίο για το πώς η δύση κέρδισε τον ψυχρό πόλεμο και τον ρόλο της μαζικής βίας που χρησιμοποίησε. Πολύ ενδιαφέρον το συμπέρασμα ότι μετά την δεκαετία του 60 ο δυτικός κόσμος είχε γίνει πολύ πιο βίαιος από τον ανατολικό προκειμένου να διασφαλίσει την κυριαρχία του)
12 The Return of Nature. Socialism and Ecology του John Bellamy Foster (Επίσης καινούργιο βιβλίο και εξαιρετική πραγματεία για την ανάγκη να οικοδομήσουμε μια νέα κοινωνία που θα έχει τον σεβασμό και τη προστασία της φύσης ως κέντρο της)
13 The War in Drugs and the Global Colour Line Συλλογικό με επιμέλεια του Koho Koram (Πολύ καλή συλλογή κειμένων για την σχέση του πολέμου κατά των ναρκωτικών με τον ρατσισμό και την κυριαρχία του κεφαλαίου)
14 Empire of Borders The expansion of the US border around the World του Todd Miller (Φοβερή δημοσιογραφική έρευνα για το πως οι ΗΠΑ έχουν μεθοδικά ενισχύσει και στρατιωτικοποιήσει τα σύνορα μιας σειράς διαφορετικών χωρών ώστε να αποτρέψουν και να τιμωρήσουν τους φτωχούς που θέλουν να πάνε σε άλλες χώρες. Ξεσκεπάζει το ατελείωτο σιδηρούν παραπέτασμα του παγκόσμιου νεοφιλελευθερισμού)
15 Slowdown The end of the great acceleration του Danny Dorling (Όπως και οι περισσότεροι συγγραφείς της βιβλιογραφίας ο Dorling δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στο ελληνικό κοινό. Όμως είναι εξαιρετικός κοινωνικός ερευνητής που έγραψε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία για την βιωσιμότητα του σημερινού καπιταλισμού. Το συμπέρασμα του θεμελιωμένο σε ένα τεράστιο αποδεικτικό υλικό είναι ελπιδοφόρο για μας. Ο καπιταλισμός έχει περάσει σε μια νέα φάση επιβράδυνσης που προμηνύει το τέλος του.)
16 How Everything became War and the military became everything της Rosa Brooks (Κατατοπιστικό βιβλίο που δείχνει πως ο νεοφιλελευθερισμός γέννησε έναν νέο μιλιταρισμό χειρότερο ως εκδοχή από ότι υπήρχε πριν)
17 Wageless Life. A Manifesto Beyond Capitalism των Ian Shaw και Marv Waterstone (Ένα από τα πολλά αξιόλογα βιβλία που έχουν γραφτεί πρόσφατα που αρνούνται τον καπιταλιστικό ρεαλισμό και θέτουν την ανάγκη να περάσουμε σε μια νέα κοινωνία χωρίς χρήμα, ιεραρχία και εξουσία)