Παρουσιάζει ο Παύλος
….
Ο Μπαρούχ Σπινόζα (1632-1677) έγραψε το μεγαλειώδες Η ΗΘΙΚΗ (ολόκληρος ο τίτλος είναι: «ΗΘΙΚΗ, Αποδεδειγμένη με Γεωμετρική Τάξη και Διαιρεμένη σε Πέντε Μέρη»).
Η ΗΘΙΚΗ εκδόθηκε το 1677, μετά τον θάνατο του Σπινόζα και ενώ η συγγραφή της κράτησε δεκατέσσερα χρόνια (1661-1675). Με το βιβλίο αυτό ο Σπινόζα περνά στην αιωνιότητα.
Ο Σπινόζα ταυτίζει τον Θεό με τη Φύση (όπως δηλαδή έχουν κάνει, από την αρχαιότητα οι Στωικοί). Αφού δεν δέχεται ότι η ύλη είναι μια υπόσταση «αναξία της θείας φύσεως» και το δικαιολογεί έτσι:
«Δια των παρατηρήσεων αυτών νομίζω ότι απάντησα επίσης εις το … ότι η ύλη , ως υπόστασις , θα ήτο αναξία της Θείας φύσεως , αφού έξω του Θεού δεν δύναται να υπάρξει ουδεμία υπόστασις .
Τα πάντα λέγω είναι εν τώ Θεώ και πάν ότι παράγεται , παράγεται δια μόνων των νόμων της απείρου φύσεως του Θεού , ουδέ δύναται να προέλθει ειμή εκ της ανάγκης της ουσίας αυτού . Δια τούτο δεν υπάρχει κανείς λόγος δια να είπωμεν , ότι ο Θεός πάσχει υπό άλλου τινός , ή ότι η εκτατή υπόστασις (η ύλη δηλαδή) είναι αναξία της φύσεως του Θεού »
στο μεγάλο και προαιώνιο ερώτημα του γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο απαντά έτσι:
«Η τελειότης των πραγμάτων πρέπει να εκτιμάται εκ μόνης της φύσεως και της δυνάμεως αυτών , ούτε είναι περισσότερο ή λιγότερο τέλεια τα πράγματα διότι αρέσουν ή όχι στις αισθήσεις του ανθρώπου ή διότι είναι ωφέλιμα ή βλαβερά στην ανθρώπινη φύση .
Όσον αφορά τους ερωτώντες γιατί ο Θεός δεν έπλασε όλους τους ανθρώπους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να κυβερνώνται αποκλειστικά από την λογική , θα αρκεσθώ σε αυτή μόνο την απάντηση :
Διότι είχε αρκετή ύλη ώστε να δημιουργήσει όλα τα πράγματα από του ανωτάτου μέχρι του κατωτάτου βαθμού της τελειότητας ή για να μιλήσω περισσότερο συγκεκριμένα , διότι οι νόμοι της φύσεως αυτού ήσαν αρκετά ευρείς ώστε να επαρκέσουν εις πάν ότι δύναται να συλλάβει εις νούς άπειρος , όπως απέδειξα στο Θεώρημα ΙΣΤ»
Μια τελευταία έκδοση της ΗΘΙΚΗΣ είναι αυτή από τις εκδόσεις Εκκρεμές, το 2009. Το απόσπασμα περί της εξήγησης ύπαρξης του «κακού», που παρέθεσα, μπορεί να βρεθεί στη σελ. 142 (Εγώ, εδώ, προτίμησα μια πολύ παλιότερη έκδοση, με, κατά τη γνώμη μου, καλύτερη μετάφραση).
Επιτρέψτε μου να παρουσιάσω ακόμη δύο θέσεις του Σπινόζα που αφορούν τη φύση του Θεού (= Φύσης)
«Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΕΝ ΕΠΙΔΕΧΕΤΑΙ ΟΥΤΕ ΝΟΗΣΗ ΟΥΤΕ ΒΟΥΛΗΣΗ.
Εάν η ΝΟΗΣΗ και η ΒΟΥΛΗΣΗ ανήκουν στην αιωνία ουσία του Θεού , πρέπει εν πάση περιπτώσει , να εννοούμε υπό τα ονόματα των δύο αυτών ιδιοτήτων άλλο από εκείνο το οποίο οι άνθρωποι σημαίνουν συνήθως δι αυτών .
Διότι η ΝΟΗΣΗ και η ΒΟΥΛΗΣΗ που αποτελούν την ΝΟΗΣΗ και την ΒΟΥΛΗΣΗ του Θεού πρέπει κατ’ ανάγκην να διαφέρουν απείρως της ιδικής μας νοήσεως και βουλήσεως και δεν θα ηδύνατο να έχουν με τας τελευταίας αυτάς καμμίαν άλλην σχέση , πλήν της ονομασίας »
«Η ΦΥΣΙΣ δεν έχει κανένα προδιαγραμμένο σκοπό και όλα τα τελικά αίτια δεν είναι παρά πλάσματα του ανθρωπίνου πνεύματος …
Η θεωρία των τελικών αιτίων καταστρέφει την τελειότητα του Θεού . Διότι αν ο Θεός δρά αποβλέπων σε κάποιο τελικό σκοπό , τότε πρέπει να δεχθούμε ότι ποθεί κάτι το οποίο δεν έχει »
«Ο Σπινόζα μεγάλωσε στην Πορτογαλική Εβραϊκή κοινότητα του Άμστερνταμ Ανέπτυξε ιδέες ιδιαίτερα αντίθετες προς την Εβραϊκή Βίβλο και τη φύση του Θείου. Οι Εβραϊκές θρησκευτικές αρχές (Πορτογαλική Συναγωγή του Άμστερνταμ) εξέδωσαν ένα χερέμ (ένα είδος απαγόρευσης, απομόνωσης, εξοστρακισμού, απέλασης ή αφορισμού) εναντίον του, αποκλείοντάς τον ουσιαστικά από την Εβραϊκή κοινωνία, στα 23 του. Τα βιβλία του περιελήφθησαν επίσης αργότερα στον Κατάλογο Απαγορευμένων Βιβλίων της Καθολικής Εκκλησίας.»
Και ένα τραγουδάκι, που μου αρέσει πολύ, με αναφορά στον… Σπινόζα… 🙂
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Σχολιαστές Χωρίς Σύνορα COMMENTATORS WITHOUT FRONTIERS Comentadores SIN FRONTERAS 