Μέσα από τους Έρωτες του Πολέμου & της Αντίστασης
για τους Έρωτες του Πολέμου & της Αντίστασης
Πονεμένη καρδιά (Σαν είχες άλλο στη καρδιά)-1940
Στέλιος Φουσταλιέρης /Γιάννης Μπαξεβάνης
+17 τραγούδια, στίχοι τραγουδιών, ιστορίες ζωής,
ιστορικά στοιχεία, 2 τηλεοπτικά αφιερώματα >>>
τι μ’ ήθελες εμένα
να με πληγώσεις να πονώ
ώσπου να ζω για σένα.Παίζεις με τις φτωχές καρδιές
για να γλεντάς τα νιάτα
κι ύστερα τις ξελησμονάς
στου χωρισμού τη στράτα.Όσο κι αν παίζεις και γλεντάς
θα `ρθει και σε η σειρά σου
και πίκρες κι αναστεναγμοί
θα κάψουν την καρδιά σου.
Χαλεπιανός μανές (Τα βάσανά μου χαίρομαι / «Oύλοι μου λένε γιάιντα κλαις»)-1938
Στέλιος Φουσταλιέρης /Γιάννης Μπαξεβάνης
.
Όλοι μου λένε γιάντα κλαίς-(Τα βάσανα)-1938
Στέλιος Φουσταλιέρης /Γιάννης Μπαξεβάνης
Ταμπαχανιώτικο*
Τα βάσανα μου χαίρομαι
τσι πίκρες μου γλεντίζω
κι αν ε μου πούνε για χαρές
εγώ δεν τσι γνωρίζω.
Τα βάσανα μου χαίρομαι
τσι πίκρες μου γλεντίζω.
΄Ολοι μου λένε γιάιντα κλαίς
κι αν κλαίω ποιόν πειράζω,
στον κόσμο εγεννήθηκα
καρδιές να δοκιμάζω.
Όλοι μου λένε γιάιντα κλαις
κι αν κλαίω ποιόν πειράζω,
στον κόσμο εγεννήθηκα
καρδιές να δοκιμάζω.
> παραλλαγή >>>
Τα βάσανα μου χαίρομαι
βρε αμάν, αμάν
τις πίκρες μου γλεντίζω,
κι αν με ρωτάτε για χαρές
εγώ δε τσι γνωρίζω
Ωωω….
Χάρες κι αν έχει η ζωή
βρε αμάν, αμάν
εγώ δεν έχω νιώσει
μόνο καημούς και βάσανα
η ψεύτρα μού `χει δώσει
*
Το ίδιο τραγούδι τραγούδησε στις Η.Π.Α. με άλλους στίχους η Μαρίκα Παπαγκίκα.
βαρούν τα μαύρα ρούχα
γιατί τα φόρεσα κι εγώ κόσμε ψεύτη
για μια αγάπη που ‘χα
θυμούμαι και εστενάζω
άνοιξε γης μέσα να μπω κόσμε ψεύτη
κόσμο να μην κοιτάζω
Ωχ μικρό μελαχρινό (Εγείραν τα κλωνάρια μου)-Ι. Μπερνιδάκης(Μπαξεβάνης)
Λαϊκή ορχήστρα Δημήτρη Σέμση (βιολί)
.
Στέλιος Φουσταλιέρης- Συρτό-Φιλεντέμ
*
Φιλεντέμ: Ένα τραγούδι με ιστορία
Το τραγούδι ήταν η αγωνιώδης επίκληση των Χριστιανών στον Τούρκο Αγά Εντέμ, που εξόντωνε άλλοτε με δυσβάστακτη φορολογία κι άλλοτε με διωγμούς τις φαμίλιες τους. Την δεκαετία του 1930 -που Κεμάλ και Βενιζέλος πάσχιζαν να θέσουν βάσεις ελληνοτουρκικής φιλίας- το τραγούδι ακουγότανε στη Σμύρνη και στην Πόλη. Ένα πλοίο με Τούρκους ναύτες που έδεσε στο λιμάνι του Ρεθύμνου, το φερε στην Κρήτη.
.
Λίγοι ξέρουν ότι στην πραγματικότητα ο γνήσιος αρχικός στίχος δεν ήταν καν «Φιλεντέμ» αλλά «Φίλε Εντέμ».
Το τραγούδι ήταν η αγωνιώδης επίκληση των Χριστιανών στον Τούρκο Αγά Εντέμ, που εξόντωνε άλλοτε με δυσβάστακτη φορολογία κι άλλοτε με διωγμούς τις φαμίλιες τους.
Την δεκαετία του 1930 -που Κεμάλ και Βενιζέλος πάσχιζαν να θέσουν βάσεις ελληνοτουρκικής φιλίας- το τραγούδι ακουγότανε στη Σμύρνη και στην Πόλη.
Ένα πλοίο με Τούρκους ναύτες που έδεσε στο λιμάνι του Ρεθύμνου, το φερε στην Κρήτη. Ο Στέλιος Φουσταλιέρης -από τους τελευταίους πια πρωτομάστορες της κρητικής μουσικής που χάθηκαν- έπεισε τους Τούρκους ναυτικούς να το μουρμουράνε συνεχώς, μέχρι να πιάσει το σκοπό και να τον αναπαράγει με το μπουλγαρί του.
Έπειτα του φτιαξε λόγια ταιριαστά με τον Τούρκικο αμανέ:
«Μια Τουρκοπούλα στο τζαμί πάει να προσκυνήσει, γιαλελέλι,
τοάδες κάνει στο θεό για ν’ αλλαξοπιστήσει.
Φίλε Edem , ωχ αμάν, αμάν.
Τουρκοπούλα, ο φερετζές σου κρύβει μέσα τσ’ ομορφιές σου,
κρύβει μέσα τσ’ ομορφιές σου, Τουρκοπούλα, ο φερετζές σου.
Μια Τουρκοπούλα στο τζαμί, «Αλλάχ, Αλλάχ» φωνάζει, γιαλελέλι,
Κι όταν θα πει το «μπιρ Αλλάχ» μεσ’ στην καρδιά με σφάζει.
Φίλε Edem , ωχ, αμάν, αμάν.
Τα νεότερα χρόνια, το τραγούδι άλλαξε μορφή με τους στίχους του Νίκου Ξυλούρη κι έγινε πια το γνωστό «Μια παντρεμένη αγαπώ…».
** Στη φωτογραφία ο Στέλιος Φουσταλιέρης, «δημιουργός» της κρητικής εκδοχής του παλιού Φίλε Εντέμ με το μπουλγαρί ανά χείρας. Το παλαιότερο νηκτό τρίχορδο της Κρήτης που μέχρι την δεκαετία του 1920 συνόδευε τη λύρα. Το λαγούτο το διαδέχτηκε και το .. αφάνισε.
Πηγή: ekriti.gr
*
μία ακόμη λεπτομέρεια-εκδοχή >
Όχι. Αντάμ ακόμα σήμερα στα τουρκικά (μπρε αντάμ) σημαίνει ‘βρε Άνθρωπε’ και χρησιμοποιείται συχνά σα ρε φίλε. Στα κρητικά προ Ανταλλαγής πληθυσμών το Φιλεντέμ ήταν μια από τις πάμπολλες ανάμεικτες λέξεις ενός ανάμεικτου και, συνήθως φιλικού μεταξύ του, κόσμου.
Διάβασε προσεκτικά τον Καζαντζάκη και τον Πρεβελάκη (όχι μπανεράκια και τσιτάτα) να δεις πως ναι, ήταν οι εξεγέρσεις, μα ήταν κι οι πολλές φιλίες. […] Στα λέω λόγω Κρητικιάς γιαγιάς που έχασε τις παιδικές της φίλες όταν έγινε η ανταλλαγή- παρότι έχω φωτογραφία προπαππού με Τούρκου ‘άρματα’ γιατί τον είχε σφάξει.(MrsKastell)
*
Στέλιος Φουσταλιέρης – Χανιώτικος Σταφιδιανός
Το κομμάτι είναι του Τουρκοκρητικού Σταφιδάκη
(ΜΕΧΜΕΤ ΜΠΕΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΚΗΣ).
Εγώ παθαίνω καί ξεγνοιώ
και συ που ζεις γλιτώνεις.
Κι’ αν έχω δίκιο απάνω σου
στον Άδη το πλερώνεις.
.
Ηχογραφήθηκε το 1938. Ερμηνεύει ο Γιάννης Μπερνιδάκης ή Μπαξεβάνης. Μπουλγαρί παίζει ο Στέλιος Φουσταλιέρης. Ο σκοπός αυτός αποδίδεται στον Τουρκοκρητικό Μεχμέτ Σταφιδάκη που πέθανε το Μάη του 1908 σε ηλικία 40 χρονών από φυματίωση, τραγουδώντας, όπως ιστορείται, το σταφιδιανό λόγω της παθολογικής του μελαγχολίας που του είχε προκαλέσει η είδηση πως η σύζυγός του τον απατούσε (Πηγή : Το Στελάκι απ’ την Κρήτη, εκδόσεις Αεράκης, Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι). Δίσκος HMV AO 2488. (pankonstantopoulos)
.
Ο χανιώτικος σταφιδιανός σκοπός ανήκει στη λεγόμενη αστική ή χωραΐτικη κρητική μουσική.
Είναι η μουσική που αναπτύχθηκε στα μεγάλα ημιαστικά κέντρα της Κρήτης [χώρες] όπως το Ρέθυμνο, την Επισκοπή, τα Χανιά κλπ. από «λαϊκούς» κυρίως ανθρώπους. Κάτι ανάλογο δηλαδή με τα ρεμπέτικα του Πειραιά και της Αθήνας.
Είναι τραγουδιστική μουσική της παρέας σε αντίθεση με τη γνωστή χορευτική μουσική της ενδοχώρας [σερτά,σούστα, πεντοζάλης σιγανός και πηδηχτός,μαλεβιζιώτης, κοντυλιές κλπ.].
Σημαντικότεροι σκοποί είναι ο βαρύς ρεθεμνιώτικος, ο βαρύς [ε]πισκοπιανός, ο χαλεπιανός και ο χανιώτικος σταφιδιανός, ενώ σημαντικότεροι εκφραστές είναι ο Φουσταλιέρης, ο Σκορδαλός, ο Μπαξεβάνης, ο Μουντάκης κα.
Οι μελωδίες είναι σαφώς επηρεασμένες από το κύμα προσφύγων που έφτασε κυρίως στο Ρέθυμνο, από τη Μικρά Ασία και την Πόλη.
Τώρα, συγκεκριμένα ο χανιώτικος σταφιδιανός αποδίδεται στον πλούσιο Χανιώτη Τουρκοκρητικό έμπορο σταφίδας Μεχμέτ Μπέης Σταφιδάκης, ο οποίος ήταν δεξιοτέχνης στο μπουλγαρί.
Λέγεται μάλιστα πως πέθανε σε σχετικά νεαρή ηλικία από φυματίωση, σε βαθειά θλίψη από ερωτική απογοήτευση, τραγουδώντας τον σταφιδιανό. Υπάρχει και η άποψη οτι προϋπήρχε του Σταφιδάκη, αλλά εκείνος τον καθιέρωσε. (Λευτέρης Θεοδωράκης)
*
Στέλιος Φουσταλιέρης – Το μερακλίδικο πουλί
.
ΟΣΟ ΣΙΜΩΝΕΙ Ο ΚΑΙΡΟΣ, 1947, ΜΠΑΞΕΒΑΝΗΣ-ΦΟΥΣΤΑΛΙΕΡΗΣ
Σύνθεση του Στέλιου Φουσταλιέρη, ερμηνεύει ο Γιάννης Μπερνιδάκης ή Μπαξεβάνης.
Δίσκος His Master’s Voice AO 2776.
.
Στέλιος Φουσταλιέρης – Στ’ αραχνιασμένο μνήμα μου
.
ΣΑ ΔΕΙΣ ΑΓΑΠΗΣ ΔΑΚΡΥΑ, 1950, ΤΖΙΜΑΚΗΣ, ΦΟΥΣΤΑΛΙΕΡΗΣ
.
Μανόλης Λαγός Λαγουδάκης – Βαρύς Ρεθεμνιώτικος (Δακρύζω με παράπονο)
Δακρύζω με παράπονο,
με πόνο συλλογούμαι,
γιατί `ναι όλα μάταια,
στον ψεύτη κόσμο απ’ ούμαι.
.
Βαρύς Πισκοπιανός-
Ι. Μπερνιδάκης(Μπαξεβάνης)
Θανάσης Σκορδαλός(λύρα)
.
ΝΕΝΕ ΜΟΥ, 1948,
ΓΙΩΡΓΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ, ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΤΖΙΝΕΥΡΑΚΗΣ
Σύνθεση του Γιώργη Κουτσουρέλη που παίζει και το λαούτο πιθανόν πάνω σε προϋπάρχουσα μελωδία. Ερμηνεύει ο Θεοχάρης Τζινευράκης.
Δίσκος HMV AO 2838
.
Αμάν, αμάν, ψεύτη ντουνιά θα σε γλεντώ, Νενέ μου
ώσπου να ξεψυχήσω, αμάν, αμάν
ώσπου να ξεψυχήσω
αμάν, αμάν, γιατί το ξέρω σίγουρα, Νενέ μου
πως δε θα σε κερδίσω, αμάν, αμάν
πως δε θα σε κερδίσω
έλα, έλα, έλα, σ’ αγαπώ
μα ντρέπομαι να σου το πω
αμάν, αμάν, άδικος είναι ο Θεός, Νενέ μου
κι εγώ θα τ’ αποδείξω, αμάν, αμάν
κι εγώ θα τ’ αποδείξω
αμάν, αμάν, που μας εστέλνει μια ζωή, Νενέ μου
γιάντα την παίρν’ οπίσω, αμάν, αμάν
(pankonstantopoulos-YouTube)
*
ΣΤΕΛΙΟΣ ΦΟΥΣΤΑΛΙΕΡΗΣ -ΠΑΡΕ ΚΑΡΟΤΣΑ ΚΑΙ ΕΛΑ
(ΣΠΑΝΙΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ)
.
Φουσταλιέρης-Καναρίνι μου γλυκό
*
Θα σε κάνω μενεξέ-Μπαξεβάνης (Μπερνιδάκης )
Συνθέτης: Τούντας-1939
*
Άσπρο μου περιστέρι-Ι. Μπερνιδάκης(Μπαξεβάνης)
.
Αμάν Μαριώ-Ι. Μπερνιδάκης(Μπαξεβάνης)
*
Γεννήθηκε το 1911 στο Ρέθυμνο. Από τις μεγαλύτερες μορφές. Δημιούργησε τη δική του σχολή στην Κρητική μουσική αναδεικνύοντας το μπουλγαρί σε όργανο μελωδικό και σολίστικο.
Ποτέ δεν σταμάτησε, μέχρι το 1992 που πέθανε, να εξασκεί και την άλλη αγαπημένη του τέχνη αυτή του ρολογά. (Prince Istar-YouTube)
«Ο αοιδός της Κρήτης»
Ο Ιωάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης) γεννήθηκε το 1910 στο Ρέθυμνο.
Καταγόταν από το χωριό Άνω Μαλάκι Ρεθύμνου.
Ο πατέρας του ήταν κηπουρός σε Τούρκικο τσιφλίκι εξ’ ου και το παρατσούκλι Μπαξεβάνης που προέρχεται από την Τούρκικη λέξη Μπαξές που σημαίνει κήπος.
Η μητέρα του Μπαξεβάνη, Στέλλα Βογιατζάκη ήταν συγχωριανή (Φρατζεσκιανά Μετόχια) της μητέρας του καλού φίλου και μόνιμου συνεργάτη του για αρκετό διάστημα, Ανδρέα Ροδινού.
Σε ηλικία δώδεκα ετών, δηλαδή το 1922, ο Μπαξεβάνης, άρχισε να παίζει μαντολίνο και μπουλγαρί, για να τον κερδίσει εν τέλει το λαούτο, το οποίο και έγινε το όργανο με το οποίο θα ακολουθήσει μια λαμπρή πορεία.
Η καταπληκτική φωνή του ήταν εκείνη που τον καταξίωσε και διόλου άδικα έχει τον τίτλο το «αηδόνι της Κρήτης».
Αξίζει να πούμε ότι την περίοδο που ξεκίνησε να παίζει λαούτο στο Ρέθυμνο ο Μπαξεβάνης υπήρχαν ελάχιστοι λαουτιέρηδες.
Άρα με λίγα λόγια αποτελεί έναν από τους πρώτους καλλιτέχνες που εισήγαγαν το όργανο αυτό στην μουσική ιστορία του Ρεθύμνου.
.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε μερικούς λαουτιέρηδες εκείνης της περιόδου από το νομό Ρεθύμνης:
ο Σταύρος Ψυλλάκης (Ψύλλος) από το χωριό Επισκοπή,
ο Κουρκουλός
και αργότερα ο Ιωάννης Μαρκογιαννάκης (Μαρκογιάννης) που είναι ακόμη ενεργός παρότι είναι ογδόντα δύο ετών σήμερα.
Η πρώτη εμφάνιση του Μπαξεβάνη στην δισκογραφία γίνεται το 1928 σε ηλικία δεκαοκτώ ετών με την ηχογράφηση ενός δίσκου του Αλέκου Καραβίτη,
ενώ ακολούθησαν συνεργασίες με το Στέλιο Φουσταλιεράκη (Φουσταλιέρη) ,τον Μανώλη Λαγουδάκη (Λαγό), τον Ανδρέα Ροδινό, τον Αντώνη Παπαδάκη (Καρεκλά) και τον Θανάση Σκορδαλό.
Δεν είναι ψέμα ότι οι λυράρηδες της εποχής φιλονικούσαν μεταξύ τους για το ποιος θα πάρει στα πανηγύρια και στις ηχογραφήσεις των δίσκων τον εξαιρετικό αυτό τραγουδιστή…
Ανάμεσα στο 1938 και το 1955 ηχογράφησε πάνω από είκοσι τραγούδια, σε συνεργασία με τον Μανώλη Λαγουδάκη (Λαγό) ένα λυράρη που κατάγονταν από τα Περιβόλια Ρεθύμνης και με τον οποίο,
όπως διηγούνται παλιοί μερακλήδες τους συνέδεε μια βαθειά φιλία, αλλά συγχρόνως ταίριαζαν στο παίξιμο.
Αυτή ήταν και η αρχή μιας νέας εποχής στη ζωή του που συνοδεύτηκε με την αλλαγή επαγγέλματος.
Ο Γιάννης Μπερνιδάκης άνοιξε φαρμακείο και παρά τις παρακλήσεις των φίλων του δεν επέστρεψε ξανά στην μουσική.
Χαρακτηριστικό το υπέροχο ποίημα του φίλου του Γιώργου Καλομενόπουλου με τίτλο «Γράμμα στο Μπαξε»,
που μελοποίησε το 1999 ο γνωστός μουσικοσυνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης σε ερμηνεία του Μιχάλη Τζουγανάκη και σε μια διαφορετική έκδοση του Μανώλη Λιδάκη:
Γιάννη, τα «ξύλα» τα ‘κρυψες και γίνηκες σπετσέρης
και τους γλεντζέδες τους παλιούς κάνεις πως δεν τους ξέρεις.
Γιάννη, σκίσε τις συνταγές και κάψε το κινίνο
και πιάσε στα χρυσόχερα λαούτο, μαντολίνο.
Μ’ αυτά τον πιο καλό γιατρό εσύ τον παραβγαίνεις
γιατί ανθρώπινες πληγές μ’ αυτά τα δυό τις γιαίνεις.
Κι αν τύχει κι έρθω άρρωστος, μη μου συστήσεις χάπι
μα πιάσε το λαούτο σου και μίλα μου γι’ αγάπη.
Τότε θα δεις από ψηλά δυο αστέρια να κυλήσουν
δυο πεθαμένων οι ψυχές να σε γλυκοφιλήσουν.
Ψυχές δυο φίλων που ‘φυγαν σ’ αγύριστο ταξίδι
η μία θα ‘ναι του Ροδινού κι η άλλη τα’ Αριστείδη.
Μια μαντινάδα μοναχή, Γιάννη, να πω μαζί σου
και να θαρρώ πως τα κλειδιά κρατώ του παραδείσου.
Να ίντα θα πω: «Ανάθεμα απού μπορεί κι αφήσει
τούτο το ψεύτικο ντουνιά μην τόνε γλεντήσει».
Ο δημοσιογράφος Ντίνος Κωνσταντόπουλος γράφει για τον Μπαξεβάνη…
«Μες τη μυθική φωνή» του όπως θα έλεγε και ο Ρίτσος, ένα αηδόνι, δυο περιστέρια, ένας αητός, κι ένα λιοντάρι δένουν την παντοτινή φιλία του κόσμου.
Λένε για τον Μπαξεβάνη που σφράγισε την Κρητική μουσική, με το μοναδικό θαύμα της φωνής του.
Ο αγαπητός σε όλους «Μπαξεβάνης», έφυγε από την ζωή σε ηλικία εξήντα δυο ετών τον Ιούλιο του 1972.
erotokritosxoreutiko.gr
Πηγή: rethymnoguide.gr
*
.
Οι παλιοί Περβολιανοί θυμούνται συχνά τον συγχωριανό τους λυράρη να κλείνεται πολλά βράδια με τον Μπαξεβάνη στην ταβέρνα που διατηρούσε ο Λαγόςσε μια χαρακτηριστική στροφή του χωριού που υπάρχει ακόμη… και να παίζουν μόνο για τους εαυτούς τους,
για να θρέψουν τους καλλιτεχνικούς δαίμονες –έτσι έλεγαν– που φώλιαζαν μέσα τους. Ακόμη, ο Λαγός έβαζε ένα χτένι στις χορδές της λύρας του, κάνοντας τους τόνους της λύρας του να γίνονται γλυκύτεροι.
Όσοι έτυχε να ακούσουν τους δύο καλλιτέχνες σε αυτές τις προσωπικές τους ώρες λένε ότι άκουγαν αγγελικές μελωδίες!
Στην δισκογραφία όμως ο Γιάννης Μπερνιδάκης δεν τραγούδησε μόνο Κρητικά τραγούδια αλλά και νησιώτικα, σμυρναϊκά κ.α.
Συντροφιά με τον Παναγιώτη Τούντα ηχογράφησαν στην Αθήνα το τραγούδι «Άσπρο Περιστέρι μου», το «Αμάν Μαριώ» το 1938 (δίσκος 78″ – Columbia DG6395),
το «Θε να σε κάμω μενεξέ» και το «Ωχ Μικρό Μελαχροινό» το Φλεβάρη του 1940 (δίσκος 78″ Columbia DG6520). Η αδερφή του Μπαξεβάνη Λαυρεντία Μπερνιδάκη,
επίσης ταλαντούχα στο τραγούδι ήταν η πρώτη γυναίκα που καταγράφηκε δισκογραφικά στην ιστορία της Κρητικής μουσικής.
Γύρω στο 1940 ηχογράφησαν παρέα με το Μανώλη Λαγό στη λύρα το κλασσικό συρτό: «Τη μάνα μου την αγαπώ».
Το 1947 σε ηλικία τριάντα επτά ετών το «αηδόνι της Κρήτης», παντρεύτηκε την Ελευθερία Κατσιμπράκη με την οποία απέκτησε μια κόρη.
*
Ταμπαχανιώτικα
Γράφει ο οι Κώστας Βασιλάκης και ο Θεόδωρος Ρηγινιώτης.
Μια συνεργασία με το www.cretan-music.gr
κι απού ΄χει αγάπη στα κρυφά, αυτός τη φανερώνει.
Νά ΄μουν γιατρός αθάνατος, ποτές να μην ποθάνω,
των πληγωμένω τσι καρδιές εγώ ΄θελα τσι γιάνω…
(σταφιδιανός σκοπός)
«Σήμερα είναι γνωστότερα τα μικρασιατικού ύφους τραγούδια που δημιουργήθηκαν από τους ελληνικούς πληθυσμούς της Μ. Ασίας, από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι και τα χρόνια της μεγάλης καταστροφής του 1922, που πέρασαν στο «κρητικό ρεπερτόριο» μέσα από διάφορες παραλλαγές των μουσικών και τραγουδιστών της Κρήτης… (όμως) είναι βέβαιο ότι η πρόωρη ανάπτυξη του Ηρακλείου, των Χανίων, και του Ρεθύμνου σε σχέση με αυτή της Σμύρνης, του κυριότερου χώρου παραγωγής ελληνικού πολιτισμού, και η εγκατάσταση πληθυσμών κρητικής προέλευσης κατά τη διάρκεια του 18ουκαι 19ου αιώνα εκεί, πρέπει να μετέφερε και τις πολιτισμικές λειτουργίες, που με το πέρασμα των χρόνων ενσωματώθηκαν στο Σμυρνέικο τραγούδι σαν κρητικό ιδίωμα» (Παναγιώτης Κουνάδης, εισαγωγή στη συναυλία του Μάνου Μουντάκη «Κρήτη-Μικρά Ασία, Μουσικοί Διάλογοι», Ρέθυμνο 26.8.98).
Τότε ηχογραφήθηκαν, μεταξύ άλλων, τα τραγούδια χαλεπιανός μανές (πιο γνωστό με τον τιτλο «τα βάσανά μου χαίρομαι», μελωδία διαδεδομένη στην ανατολική Μεσόγειο, ηχογρ. και από το Θαν. Σκορδαλό με τον τίτλο «ούλοι μου λένε γιάιντα κλαις»), πονεμένη καρδιά (πιο γνωστό με τον τίτλο «σαν είχες άλλο στην καρδιά»), όσο βαρούν τα σίδερα (και από Θ. Σκορδαλό, τίτλ.»Αμανές», και από το Ν. Ξυλούρη), το μερακλίδικο πουλί (και από Θ. Σκορδαλό), όσο σιμώνει ο καιρός (διασκ. από τον Κ. Μουντάκη με τίτλο «οι πέντε μερακλήδες»), στ αραχνιασμένο μνήμα μου, σαν δεις αγάπης δάκρυα κ.λπ.
Aλλα ταμπαχανιώτικα είναι ο βαρύς ρεθεμνιώτικος [Μανώλης Λαγουδάκης (Λαγός) – Μπαξεβάνης και τη δεκαετία του 1970 Λεων. Κλάδος – Μαν. Κακλής και Ν. Ξυλούρης, τίτλ.»δακρύζω με παράπονο»], ο βαρύς πισκοπιανός (Θαν. Σκορδαλός – Μπαξεβάνης), το νενέ μου(Γιώργος Κουτσουρέλης, Χανιά, αργότερα και με το Ν. Ξυλούρη, δ. «Τα που θυμούμαι τραγουδώ») κ.ά., ενώ στο είδος συγκαταλέγονται και τα τραγούδια πάρε καρότσα κι έλα, καναρίνι μου γλυκό, φιλεντέμ και πλήθος άλλων, καθώς και τα τραγούδια που ηχογράφησε ο γνωστός ρεμπέτης συνθέτης Παναγιώτης Τούντας με το Γιάννη Μπαξεβάνη:
Συγκεκριμένα για το πασίγνωστο φιλεντέμ, τόσο γνωστό που ο Βρετανός πράκτορας στην Κρήτη, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, Αξ/κός Πάτρικ Λη Φέρμορ είχε λάβει από τους Κρητικούς το παρατσούκλι «ο Φιλεντέμ», από την αγάπη του σ αυτό το τραγούδι (και μια αμερικανική κιν/κή ταινία με θέμα την απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε, στην οποία απαγωγή πρωταγωνίστησε ο Λη Φέρμορ, είχε μουσικό σήμα το φιλεντέμ, διασκευασμένο·
Πηγή: pyxida.gr / www.cretan-music.gr (Κώστας Βασιλάκης & Θεόδωρος Ρηγινιώτης)
Ο γάμος» της Κρητικής Μουσικής με τον Ταμπαχανιώτικο Αμανέ
Αφιέρωμα στα Ταμπαχανιώτικα
από την εξαιρετική εκπομπή «Το αλάτι της Γης»
*
*
Αφιέρωμα στα Ταμπαχανιώτικα
από την εξαιρετική εκπομπή «Ελλήνων Δρώμενα»
(από την ΕΤ3/ΕΡΤ της Επιτυχημένης Αντίστασης)
Στα Χανιά της Κρήτης οδήγησε το Σάββατο, 31 Μαρτίου 2012, στις 17.00 το ταξίδι της εκπομπής «Ελλήνων Δρώμενα» της ΕΤ3, για να παρουσιάσει τον ξεχωριστό μουσικό χαρακτήρα της πανέμορφης πόλης.
Ο φακός συναντά δύο σημαντικούς μουσικούς δεξιοτέχνες,
τον Στέλιο και τον Λεωνίδα Λαϊνάκη
και δύο ιδιαίτερα μουσικά όργανα:
το λαούτο και το μπουλγκαρί.
Οι δύο αυτοί μουσικοί, συνδυάζουν στη δημιουργία τους τα ιδιώματα της δυτικής Κρήτης, που εκφράζονται με το λαούτο και τα ιδιώματα της Ανατολής, που εκφράζονται με το μπουλγκαρί, το οποίο απέκτησε ξεχωριστή υπόσταση στην πόλη των Χανίων με τα ονομαστά «ταμπαχανιώτικα».
Στην περίπτωσή τους, αυτοί οι δύο μουσικοί επιδεικνύουν την άμεση συγγένεια των δύο έγχορδων οργάνων, τα οποία καθρεφτίζουν δύο διαφορετικές πολιτισμικές κοινότητες.
Το λαούτο την παραδοσιακή μουσική της υπαίθρου των Χανίων και της επαρχίας Σελίνου που κυριαρχεί σα σολιστικό όργανο και το μπουλγκαρί την ανατολίτικη λαϊκή και αστική παράδοση των πόλεων και του ρεμπέτικου.
Από την πόλη των Χανίων απέκτησε και το όνομά του το μουσικό είδος των λεγόμενων «ρεμπέτικων της Κρήτης», που είναι τα «ταμπαχανιώτικα», τα οποία άνθισαν την περίοδο της συγκατοίκησης χριστιανών και μουσουλμάνων στις αρχές του αιώνα.
Μεταδ’οθηκε: Σάββατο, 31 Μαρτίου 2012, στις 17.00
Έρευνα-σκηνοθεσία: Αντώνης Τσάβαλος
Διεύθυνση φωτογραφίας: Νίκος Κουτσουράς
Μοντάζ: Διονύσης Τσιρώνης, Γιώργος Χρυσαφάκης
Οργάνωση παραγωγής: Μαρία Τσαντέ
Κείμενο: spirosvivaz
*
*
Ίσως προστεθούν κάποια ακόμη ιστορικά κείμενα ή, και τραγούδια.
Όσοι ενδιαφέρεστε, τσεκάρετε.
Θα ειδοποιήσω στην αρχή της ανάρτησης με την ένδειξη «νέα ενημέρωση».
*
Σχολιαστές Χωρίς Σύνορα COMMENTATORS WITHOUT FRONTIERS Comentadores SIN FRONTERAS 