ΛΙΒΑΝΟΣ-Το κοντό φυτίλι της Μ.Ανατολής

«Την ώρα της μάχης, ενας δρούζος έπιασε ένα χριστιανό. Πάλευαν και αντιστεκόταν ο ένας στον άλλον μέχρι που εφτασαν στην άκρη της προκυμαίας απ’όπου έπεσαν μέσα στο νερό συνεχίζοντας να γρονθοκοπούν ο ένας τον άλλον. Ενα κύμα ξεδιπλώθηκε και τους τράβηξε στην ανοικτή θάλασσα οπου τους κατάπιε η πλημύρριδα. Το επόμενο πρωί βρέθηκαν τα πτώματά τους σφιχταγκαλιασμένα και τα τα χέρια τους σφιχτοδεμένα…» (Απόσπασμα απο τα «Χρονικά των εχθρικών αδελφών» του Αβικάριου)
Τις μέρες της αραβικής άνοιξης μιά χώρα φαντάζει υπερβολικά ήσυχη και αμέτοχη στο γενικό πυρετό εξέγερσης που διαπερνά και ταράζει τον αραβικό κόσμο.
Ο Λίβανος είναι μια αντιπροσωπευτική μικρογραφία του αραβικού μωσαικού θρησκειών και του αραβικού διχασμού. Με 4 εκατομμύρια πληθυσμό και μια αρχαία ιστορία που φτάνει ως και 4000 χρόνια προ χριστού παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον στις συγχρονες εξελίξεις στον αραβικό χώρο αλλά και για μας εδω στην ελλάδα για 3 κυρίως λόγους.
Είναι η πρώτη χωρα στην οποία εφαρμόστηκε ο νεοφιλελευθερισμός απο το 1943 με θεσμική νομιμοποίηση οταν σε ολο τον άλλο κόσμο βάδιζαν στο κτίσιμο του κευνσιανικού κράτους σαν αντίδοτο στην απειλή του «υπαρκτού» και με μοχλό αργότερα, μεταπολεμικά, τα χρήματα του σχεδιου Μαρσαλ.
Ειναι η χώρα που διχάζεται από το ίδιο το σύστημα πάνω στο οποίο βασίστηκε η ανεξαρτησία της και που ειναι το μοναδικό στο κόσμο και ονομάζεται confessionalism (στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί με τον όρο «ομολογητισμός») και σύμφωνα με το οποίο ενω απέναντι στο νόμο ειναι ολοι ίσοι για ειδικά θέματα που αφορούν την πίστη της κάθε θρησκευτικής μειονότητας η σέκτας υπερισχύει ο νόμος της σέκτας ανάμεσα στα μέλη της. Επίσης ανεξάρτητα απο το αποτέλεσμα των εκλογών οι θέσεις εξουσίας μοιράζονται καθορισμένα ανάμεσα στις βασικές θρησκευτικές μειονότητες-με εξαίρεση τους δρούζους- και η αναλογικότητα των ψηφων αντικατοπτρίζεται μονο στο κοινοβούλιο αλλά σπάνια έως ποτέ στη κυβέρνηση. Με απλά λόγια ο πρόεδρος θα είναι πάντα μαρωνίτης ο πρωθυπουργός πάντα σουνίτης ο δεύτερος πρωθυπουργός χριστιανός ελληνορθόδοξος και ο ομιλητής του κοινοβουλίου, θέση ιδιαίτερα ισχυρή στον Λίβανο καθότι ειναι επικεφαλής του νομοθετικού σώματος άρα ουσιαστικά ειναι το ισχυρότερο πρόσωπο, θα είναι πάντα σιίτης.
Τέλος είναι χώρα με τεράστιες ανισότητες και χρέος τριπλάσιο από το ΑΕΠ της χωρίς ομως να νιώσει κανένας πολιτικός φορέας η επιχειρηματικό λόμπυ η κοινωνική ομάδα την ανάγκη να στραφεί η χώρα για βοήθεια στο ΔΝΤ η σε άλλο μεγάλο δανειοδοτικό μηχανισμό. Ο μικρός προυπολογισμός της , μόλις 9 δισεκατομμύρια δολλάρια και το ΑΕΠ της γύρω στα 20 δις, δύσκολα μπορεί να εξυπηρετήσουν το χρέος της που ξεπερνά τα 60 δις δολλάρια και αρχικά δημιουργήθηκε κατα τον τελευταίο 17ετη εμφύλιο πολεμο (απο αποθεματικά 2 δις πριν το πόλεμο το 1975 τέλειωσε με 9 δις χρέος το 1991 ) αλλά εκτινάχτηκε στα υψη κατα την περίφημη περιοδο ανοικοδόμησης της πρωθυπουργίας Χαρίρι απο τα 9 δις σε επίπεδα πάνω των 60 δις με την γνωστή μέθοδο της κρατικής χρηματοδότησης ιδιωτικών κατασκευαστικών εταιρειών που στη πλειοψηφία τους ειτε ανήκαν στον δολοφονηθέντα πρωθυπουργο ειτε στο στενό πολιτικο –οικονομικό του περιβάλλον.
Για να καταλάβει κανείς πως εφτασε η «Ελβετία της Ανατολής» ως τις μέρες μας πρέπει να καταλάβει τους ανθρώπους και οχι την αφήγηση της εξουσίας για αυτούς. Με μια αυτονομία κερδισμένη απο την σηροτροφία των ακληρων χριστιανών μαρωνιτών και το εμπόριο μεταξιού που τους άφηναν, εξυπνα σκεπτόμενοι, οι διπλωμάτες Οθωμανοί να διεξάγουν με τους μεγάλους οικους μεταξιου της Τοσκάνης αρχικά και της Λυών αργότερα θα περίμενε κανείς ο Λιβανος να αποτελείται απο τον ορεινό ογκο και τα παράλια απο Τριπολη Βηρυττό ως και Σιδώνα. Σε αυτό τον άξονα οι δρούζοι φεουδάρχες και πολέμαρχοι μάζευαν τον φόρο απο το μετάξι , τον απέδιδαν στον Σουλτάνο και οι μαρωνίτες πλουτιζαν το ιερατείο και τη μεταπρατική τους αστική τάξη που εμπορευόταν το προιόν του κόπους της με τη χριστιανική Ευρώπη κάτω από τη τριπλη προστασία Οθωμανών, Πάπα και της γαλλικής μοναρχίας.
Μέχρι τη πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εγιναν πάρα πολλές κοσμικές εξεγέρσεις που ειχαν αρχή πάντα τη λαική τάξη των μαρωνιτών αλλά παρέσερναν στο ξεσπασμά τους και τις λαικές τάξεις των σιιτων και των σουνιτών. Αποκορύφωμα ηταν η 10 ετης εξέγερση του αθεου χριστιανικής καταγωγής Τανιους Σαχίν απο το 1860 ως το 1871 εξέγερση που δημιουργησε και ενισχυθηκε απο την περιφημη «εξέγερση του ψωμιού» των λαικών σουνιτών στη Συρία. Σε κάθε περίπτωση οι επικυριαρχες και ανταγωνιζόμενες δυνάμεις της εποχής,Οθωμανοί Αγγλοι Γαλλοι Αιγύπτιοι και Ιταλοί επενέβαιναν και προσπαθούσαν αλλοτε με επιτυχία αλλοτε χωρίς, να μασκαρέψουν θρησκευτικά τη γενικευμένη αντίδραση ωστε αφου την τεμαχισουν να την αντιμετωπίσουν. Η συνεχής συσσώρευση των μαρωνιτών αστών ειχε ηδη αποκόψει μεγάλο τμημα της αστικής τάξης απο την παραγωγή και το ειχε στρέψει στη χρηματοπιστωτική δραστηριότητα και στις υπηρεσίες. Παράλληλα η σταθερη προσκόλληση των μαρωνιτών στα γαλλικά συμφέροντα και των δρούζων στα αγγλικά εκανε τις δύο μικρές πλέον αλλά και πιο επιδραστικές μειονότητες να παλευουν η μια την άλλη αλλά να ενώνονται τα ισχυρά τους τμήματα οταν ξεσηκωνόταν οι μη εχοντες απο κάτω τους.
Κατά τις συζητήσεις για τους ορους ανεξαρτησίας απο τους Γάλλους που διαδέχτηκαν τους Οθωμανούς αποφασίστηκε το συστημα του ομολογητισμού και με μιά σχεση χριστιανων: μουσουλμάνων 6:5. Απο τότε ,τη δεκαετία 30 δηλαδή δεν εχει ξαναγίνει απογραφή μη τυχόν και αλλάξει το στάτους κβο. Η πρωτογενής παραγωγή έδωσε τη θέση της στις υπηρεσίες και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Καταλυτική επίδραση σε αυτό ειχε η δημιουργια του κράτους του Ισραηλ καθως ο ογκος των εξαγωγών πηγαινε κυριως στη Παλαιστίνη. Εργατικοί αγώνες και κοσμικές εξεγέρσεις κυριαρχουν στη μεταπολεμική περίοδο και μέχρι τον εμφύλιο με βασικό αιτημα την ανοδο του βιοτικου επιπέδου του πληθυσμού σε μια χώρα που σήμερα ο κατώτερος μισθός ειναι 450 δολλάρια,ο μέσος 1000 και το 3 % του πληθυσμού κατέχει πάνω απο το 90% του πλουτου ειτε σε ρευστό ειτε σε επιχειρήσεις ειτε σε γή. Ο εμφύλιος εγινε για να αλλάξει η κατανομή των δυνάμεων για να αναδιανεμηθεί καλύτερα ο πλούτος και να κοσμικοποιηθεί η πολιτική ζωή του Λιβάνου και για να απελευθερωθεί η χώρα τόσο απο την Ισραηλιτικο κίνδυνο οσο και απο τη Συριακή επιρροή. Θυματα και ηττημένοι σε αυτό το πολεμο ηταν κυρίως οι Παλαιστινιοι οι κοσμική αριστερά που τους υποστήριζε και η αντιθετη παράταξη σε αυτούς η μαρωνιτικη μειοψηφία με αιχμή την συνεργαζόμενη με τους ισραηλιτες και φασιστικής δομής Χριστιανική Φάλαγγα. Κερδισμένοι ηταν το Ισραήλ, η Συρία και ο ισλαμικός φονταμενταλισμός.

Η αστική τάξη στον Λιβανο συσπειρώθηκε μεταπολεμικά και ιδρυθηκαν 2 μεγάλοι πολιτικοί συνασπισμοί. Οι εκπρόσωποι του δυτικου νεοφιλελευθερου μοντέλου στη συμμαχία Μαρωνιτών Σουνιτών με ηγέτες τον Ζαζα και τον γιο του Χαρίρι, και ο συνασπισμός Χριστιανων του στρατηγου Αουν με την σιιτικη Αμαλ του Ναμπιπ Μπέρι και το «Κόμμα του θεού» την Χεζμπολλά του σειχη Χασαν Νασράλλα.
Η αριστερά εξαφανισμένη τελείως απο το πολιτικό προσκήνιο ειτε μεσα απο δολοφονίες των ιστορικών της ηγετών ειτε μέσα απο λάθος συμμαχίες της με εθνικιστικές λαικιστικες κομματικές παρατάξεις εχει δώσει τη θέση της στο κόμμα των Δρούζων που με μια αμφιβολης πατρότητας πρωτοκομμουνιστική ατζέντα παιζει το ρολο του καταλύτη στις πολιτικές εξελιξεις με το 8% ποσοστό που μαζεύει πηγαίνοντας πότε με τη μια συμμαχία πότε με την άλλη.
Ο απλός κόσμος σε απογνωση γιατι δεν υπάρχει μέλλον σε μια κοινωνία με τόσες ανισότητες διαλέγει συνήθως το δρόμο της μετανάστευσης η να εκχωρεί ψηφο και υποστήριξη σε εναν απο τους δυο μεγάλους σχηματισμούς με αντάλλαγμα κάποια νομιμοποίηση αυθαιρέτου η κάποια ακριβοπληρωμένη δουλιά στον μικρό δημόσιο η στον ιδιωτικό τομέα. Το 45 % των βουλευτών και η πλειοψηφία του 30 μελους υπουργικου συμβουλίου ειναι οι ιδιοι επιχειρηματίες και φροντίζουν καλά τους ψηφοφόρους τους. Ο βαθμός πληθυσμιακής απογύμνωσης του Λιβάνου γινεται κατανοητός απο το γεγονός οτι τα 4 εκατομμύρια εγχώριου πληθυσμου αντιστοιχούν σε 6 εκατομμύρια διασποράς. Τα κέντρα της χριστιανικής διασποράς ειναι οι ΗΠΑ ο Καναδάς και η Γαλλία ενω τα κέντρα της μουσουλμανικής διασποράς ειναι η Ακτή Ελεφαντοστού η Γκάνα και η Λατινική Αμερική.
Η μικρή παλαιστινιακή κοινότητα ο,τι απεμεινε απο τις 400 χιλιάδες της δεκαετίας του 70 και του φιλόδοξου σχεδίου του PLO και του Αραφάτ να γινει ο Λιβανος το εξόριστο κράτος- ορμητήριο για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης μένει σε φτωχά στρατόπεδα διάσπαρτα στη παραλία οπου αποτελουν φτηνά χέρια για τις πορτοκαλλοφυτείες και μπανανοφυτείες του Νότου η σε βιομηχανικά κέντρα της Βηρυττού και της Τριπολης για να αποτελούν φτηνά εργατικά χέρια για τη μικρή βιομηχανικη δραστηριότητα του Λιβάνου. Τα λάθη του PLO και κυρίως η αδυναμία του να δημιουργήσει κοσμική πολιτική ενότητα στους Παλαιστίνιους παρά την αφθονη χρηματοδότηση του απο ολα τα Αραβικά κράτη κόστισαν και τη θέση της αριστεράς στον Λιβανο που ήταν η μόνη που υποστήριξε τον αγώνα του απο ιδεολογική σκοπιά. Η τακτική του να «αγοράζει» αντιπάλους αντί να σφυρηλατεί πολιτική και ταξική ενότητα του κόστισε τη νικη του αχρήστευσε τον μόνο ιδεολογικό συμμαχο και γέννησε την Χαμάς. Οπως ακριβως η αποτυχία των κοσμικών εξεγέρσεων να ενοποιηθούν σε ενα ενιαίο πολιτικό φορέα απελευθέρωσης στο Λίβανο εδωσε θέση στα θρησκευτικοπολιτικά κόμματα έτσι ακριβώς εγινε και με τη περίπτωση των Παλαιστινίων. Μεγάλος κερδισμένος αν οχι και σχεδιαστής αυτής της εξέλιξης τα δυτικά συμφέροντα το Ισραήλ που τα υπηρετεί και η αστική τάξη του Λιβάνου που συνεχίζει την επικυριαρχία της υιοθετωντας και αναπαράγοντας τη θρησκευτική διαίρεση.
Ρήγμα σε αυτό το θλιβερό και μονότονο μοντέλο φαίνεται να δημιουργείται με την αραβική άνοιξη και την συνειδητοποίηση για πρώτη φορά απο τμήματα κυρίως της χριστιανοσιιτικής συμμαχίας με τους δρούζους που ειναι ο κύριος απορροφητήρας της πρώην δυναμικής αριστεράς οτι οι «εξεγέρσεις» στον αραβικό κόσμο ειναι διττές. Κάποιες ειναι γνήσιες και με γνωμονα τη κοινωνική απελευθέρωση και καποιες αλλες ειναι υποβολιμιαίες και υποκινουμενες απο δυτικά συμφέροντα. Εχοντας εμπεδώσει την αποτελεσματικότητα της θρησκευτικής διαίρεσης οι Λιβανέζοι και γνωρίζοντας τον αραβικό κόσμο καλύτερα απο εμας που πανηγυρίζουμε σε κάθε νέο που αφορά «εξέγερση» αρχιζουν και μετέχουν σε συζητήσεις ενημερώσεις και διαδικασίες πολιτικής επέμβασης οπου θεωρούν ότι παίζεται παιχνίδι με ζητούμενο τον ελεγχο των πολυτιμων και σπάνιων πόρων του αραβικου κόσμου. Εχοντας στον ελεγχό τους το κυριότερο ογκο των «πετροδόλλαρων» μέσα απο ενα εξαιρετικά πλούσιο οσο και ασφαλές τραπεζικό σύστημα, αρνιούνται να τρέξουν σαν «υποστηρικτές» σε οποιαδήποτε αραβική εξέγερση. Χαρακτηριστική ηταν η απαξιωση απο τα πιο επιδραστικά ΜΜΕ τοσο της Λιβυκής οσο και της Συριακής εξέγερσης. Στη περιπτωση της Λιβύης μάλιστα η απαξίωση έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς ο Καντάφι για να αποτρέψει θρησκευτικοποίηση του εμφυλιου στον Λιβανο ειχε απαγάγει στην αρχή του εμφυλιου τον θρησκευτικό ηγέτη της Αμαλ σειχη Μουσα Καντέρ και τον κράτησε στη Λιβύη για ολη τη διάρκεια του πολέμου. Θα περιμενε κανείς λοιπον οι Σιίτες να πανηγυρίσουν την Λιβυκή εξέγερση, ομως εγινε το αντίθετο. Το ίδιο ισχύει και στη περίπτωση της Συρίας, απο νωρίς κυκλοι σκέψης στο Λιβανέζικο πολιτικό κόσμο ειχαν διατυπώσει και αποδείξει οτι ειναι μια κινηση ματ απο την «μουσουλμανική αδελφότητα» με χρηματοδότηση απο το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία και με καθόλου καθολικά χαρακτηριστικά που να αγγιζουν την καταπιεσμένη εργατική τάξη της Συρίας. Το κυρίαρχο σύνθημα στους δρόμους του Χομς και της Χαμά «Οι χριστιανοι στη Βηρυττό κι οι Αλεουίτες στο χώμα» που στα δικά μας αυτιά δεν λέει πολλά στα αυτιά των Λιβανέζων ομως λέει αρκετά. Η ανακάλυψη 3 φορτιων οπλων απο την πολιτοφυλακή του σουνιτη Χαρίρι με κατεύθυνση τη Συρία ηταν αρκετό για να κάνει ακόμα και την εντονα θρησκευόμενη σιιτικη Χεζμπολλά να αντιδράσει για να στηρίξη τους αθεους αλεβίτες του Ασσάντ και τη υπο εκκαθάριση μικρή χριστιανική κοινότητα της Συρίας αποκαλύπτοντας επισημα στο Λιβανο οτι ο μεγαλύτερος κινδυνος για το μέλλον του αραβικου κόσμου και την ειρήνη στη περιοχή –μετά το Ισραήλ- ειναι ο σουνιτικος φονταμενταλισμός και η ιδιότυπη συμπτωση συμφερόντων του με την δυτική ατζέντα επέκτασης στους πόρους της Μέσης Ανατολής.
Στο εσωτερικό της χώρας κυριαρχεί η διαμάχη μεταξύ της χριστιανοσουνιτικης αντιπολίτευσης και της χριστιανοσιιτικης κυβέρνησης με την συνδρομή των ψήφων των δρούζων γύρω απο το ποιός σκότωσε τον Χαρίρι και το αν θα αφοπλιστεί η Χεζμπολλά. Η ανεργία στο επίσημο 15% (ανεπίσημα γυρω στο 28%) ο πληθωρισμός στο 8% με ανοδικές τάσεις και το μεγάλο ελλειμα εμπορικού ισοζυγίου δε φαίνεται να συγκινουν κυβέρνηση και αντιπολίτευση. Η πίτα ειναι προσεκτικά μοιρασμένη και η μόνη λάθος κίνηση ηταν η ανοικτή κατηγορία οτι η Χεζμπολά σκότωσε τον Ραφικ Χαρίρι. Τον Μάιο η πιθανότητα ενος νέου εμφυλίου πλησίαζε την βεβαιότητα μέχρι που ο βετεράνος ιστορικός ηγέτης των δρουζων Γουαλίντ Τζουμπλάντ εγειρε την ζυγαριά αποφασιστικά υπέρ των χριστιανοσιιτών αποφεύγοντας τη τελευταία στιγμή το δράμα ενός νέου εμφυλίου.
Για τον απλό κόσμο αυτά ειναι παγερά αδιάφορα. Με 15 χιλιάδες δολλάρια ετήσιες δαπάνες εκπαίδευσης και μεσο μισθο 16 χιλιάδες δολλάρια, το όνειρο για ενα καλύτερο μέλλον στις πολυμελείς λιβανέζικες οικογένειες μένει όνειρο. Με τις καλές δουλιές μοιρασμένες ανάλογα με τη θρησκευτικοπολιτική κάστα και γνωριμίες του ενδιαφερόμενου η απασχόληση δεν ειναι ουτε εγγυημένη ούτε προσβασιμη απ’ολους. Το καζάνι της αμφισβήτησης του «ομολογητισμού» βράζει με επίκεντρο τη νεολαία.
Περπατώντας αργά στη προκυμαία της Τύρου βλέπει κανείς μια ομάδα αντισκηνων , γνωριμη απο τις παγκόσμιες αντιδράσεις εναντίον του καπιταλισμού. Εδώ ομως ειναι αλλιώς, μια μικρή θαραλλέα ομάδα νέων κάνει κυλιόμενη μηνιαία απεργία πείνας με αιτημα την κατάργηση του «ομολογητισμού» οταν ένας νέος η μια νέα ζητάει δουλιά. Μια απεργία πείνας αθεων στο άντρο του σιιτικού Νότου….

Το αρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημεριδα «Ροσινάντε» της ομώνυμης αναρχοσυνδικαλιστικής πρωτοβουλίας