Πρόταση για κοινή δράση, που θα επιβάλλει ένα νέο σχεδιασμό στη διαχείριση των απορριμμάτων, ΤΩΡΑ

φωτογραφία από την περιοχή βροντόνερου, η οποία βρίσκεται ακριβώς από κάτω από το «ΧΥΤΑ», στο κόλπο του λαγανά (περιοχή ωοτοκίας της χελώνας καρέτα-καρέτα).

Ο μακροχρόνιος και επίμονος αγώνας των κατοίκων της Κερατέας πρόσφατα, όπως και όλοι όσοι προηγήθηκαν (στη Φυλή, στη Μάνδρα, στη Λευκίμη, στο Ελληνικό, στη Μαυροράχη και τους Ταγαράδες, στο Γραμματικό, στο Αλιβέρι και στη Θήβα), ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη πτυχή τους, έχουν προσφέρει μια τεράστια υπηρεσία:Έχουν αναδείξει με τον πιο εμφατικό τρόπο το τεράστιο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων.

Ιδιαίτερα στην Αττική, έχει γίνει συνείδηση, σε ένα μεγάλο φάσμα κατοίκων του λεκανοπεδίου, ότι το πρόβλημα αυτό, αργά ή γρήγορα, θα μας αγγίξει όλους με άμεσο και οδυνηρό τρόπο. Γιατί αναφερόμαστε σε ένα ζήτημα, που, με τη διαχρονική ευθύνη των κομμάτων εξουσίας (και την ανοχή και τη συνενοχή, πολλές φορές, ορισμένων ΟΤΑ) τείνει να καθιερωθεί σαν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό και οικονομικό σκάνδαλο των τελευταίων δεκαετιών.

Τους καταλογίζουμε την πλήρη ευθύνη και τους καταγγέλλουμε:

Γι’ αυτά που έχουν κάνει μέχρι τώρα…

…Έχοντας δημιουργήσει αυτό το τέρας, που ακούει στο όνομα χωματερή και ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων και Φυλής. Ένα σύμπλεγμα τεχνητών βουνών σκουπιδιών, που επικαλύπτονται, σταδιακά, με επιφανειακές αναπλάσεις, προσπαθώντας να κρύψουν ότι πρόκειται για ένα πραγματικό καζάνι που βράζει και να διώξουν τους φόβους για ένα πιθανό μελλοντικό ατύχημα με απρόβλεπτες συνέπειες.

Πρόκειται για ένα εκτρωματικό δημιούργημα των τελευταίων δεκαετιών, στο οποίο έχουν συμβεί κατολισθήσεις όγκων σκουπιδιών, έχουν καταπλακωθεί εγκαταστάσεις (εντελώς συγκυριακά χωρίς ανθρώπινα θύματα), έχουν καταστραφεί στοιχειώδεις υποδομές απομάκρυνσης του βιοαερίου, έχουν προκληθεί πυρκαγιές και έχουν διασκορπιστεί διοξίνες παντού, έχει μολυνθεί ο υδροφόρος ορίζοντας σε τεράστια έκταση, ρυπαίνεται καθημερινά με οσμές η ατμόσφαιρα της δυτικής Αθήνας και της Δυτικής Αττικής, σαν να μην έχουν άλλα τεράστια προβλήματα, περιβαλλοντικά και ποιότητας ζωής!

Και γι’ αυτά που σχεδιάζουν να κάνουν…

…Με τη δημιουργία νέου κυττάρου, τη συνέχιση της λειτουργίας του ΧΥΤΑ Φυλής και με τη κατασκευή νέων ΧΥΤΑ σε Γραμματικό και Κερατέα με τη δημιουργία τεσσάρων (4) νέων μεγάλων κεντρικών εγκαταστάσεων μηχανικής επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, που περιλαμβάνουν και την τεχνολογία της βιολογικής ξήρανσης (σε Φυλή [2], Κερατέα και Γραμματικό), ανοίγοντας το δρόμο σε προβληματικές διαδικασίες καύσης των απορριμμάτων ή των προϊόντων της «επεξεργασίας» τους (RDF και SRF) και τορπιλίζοντας, ταυτόχρονα, τη διαδικασία της διαλογής στην πηγή και της ανακύκλωσης.

Με την κατασκευή κεντρικών μονάδων κομποστοποίησης προδιαλεγμένου υλικού, όταν υποσκάπτουν τη διαδικασία της προδιαλογής οργανικών

Με τη διατήρηση ενός αναιμικού, αδιαφανούς και διάτρητου συστήματος ανακύκλωσης

Με την εκχώρηση του μεγαλύτερου τμήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων σε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, ιδιαίτερα σε μονοπωλιακά συγκροτήματα που πλασάρουν την τεχνολογία της βιολογικής ξήρανσης

Με την αναμενόμενη εκτόξευση των τελών διαχείρισης, που θα μεταφραστεί σε τεράστια αύξηση των δημοτικών τελών

Με τη διαστρέβλωση της αγοράς των ΑΠΕ, στην ηλεκτροπαραγωγή, στο προστατευμένο και επιδοτούμενο περιβάλλον της οποίας προσπαθούν να διοχετεύσουν σαν βιομάζα, τα προϊόντα των απορριμμάτων, καταστρατηγώντας και σχετική κοινοτική οδηγία (2008/98/ΕΚ), που σκόπιμα δεν έχουν ενσωματώσει στην εθνική νομοθεσία

Όλα αυτά δεν αποτελούν αποκλειστικό προνόμιο της Αττικής. Συνθέτουν μια καταστρεπτική πολιτική, που υλοποιείται με τον υφιστάμενο εθνικό και τους περιφερειακούς σχεδιασμούς σε όλη τη χώρα. Είναι ζήτημα επιβίωσης των τοπικών μας κοινωνιών, με ανθρώπινους όρους, το να εμποδίσουμε και να ανατρέψουμε αυτά τα σχέδια, διεκδικώντας και υλοποιώντας την εφαρμογή ενός εναλλακτικού και βιώσιμου μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων μας.

Σε ποιες αρχές θα στηριχτεί το εναλλακτικό μοντέλο;

Ανεξάρτητα από τις επιμέρους προσεγγίσεις, τα κινήματα των πολιτών, το περιβαλλοντικό κίνημα, αλλά και οι εργαζόμενοι στην αυτοδιοίκηση, φαίνεται ότι έχουν κατακτήσει ένα κοινό πλαίσιο βασικών αρχών, που θα μπορούσε να συνοψιστεί στα παρακάτω σημεία:

Υπεράσπιση του δημόσιου και κοινωνικού συμφέροντος, ιδιαίτερα, στις σημερινές συνθήκες της κρίσης. Απαλλαγή από την υφιστάμενη λογική της σύνδεσης οποιουδήποτε έργου διαχείρισης με τα εργολαβικά συμφέροντα

Ενθάρρυνση της άμεσης εμπλοκής των πολιτών στη διαδικασία της διαχείρισης των απορριμμάτων, μέσα από μια συστηματική προσπάθεια ενημέρωσης και εκπαίδευσης

Επαναχρησιμοποίηση υλικών, μείωση του όγκου των απορριμμάτων

Ενίσχυση των πρωτογενών, αποκεντρωμένων διαδικασιών προδιαλογής και ανάκτησης υλικών, έτσι ώστε να περιοριστεί, στο ελάχιστο, η ποσότητα των σύμμεικτων απορριμμάτων, που έχουν ανάγκη μεταφοράς και επεξεργασίας σε δεύτερο ή τρίτο επίπεδο

Δραστικός περιορισμός της ανάγκης τριτοβάθμιων εγκαταστάσεων επεξεργασίας (σταθμών μεταφόρτωσης, κεντρικών ΚΔΑΥ, μονάδων μηχανικής επεξεργασίας, ΧΥΤΥ, ακόμη και κεντρικών μονάδων κομποστοποίησης)

Εξαίρεση, από τις αποδεκτές τεχνολογίες επεξεργασίας – αξιοποίησης των αστικών στερεών αποβλήτων, τεχνολογιών, όπως η βιολογική ξήρανση ή η θερμική αξιοποίηση, που οδηγούν στην καύση και για τις οποίες υπάρχουν πολλαπλές ενστάσεις περιβαλλοντικού και οικονομικού χαρακτήρα, ενώ, ταυτόχρονα, αποτελούν την ταφόπλακα της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης.

Απόρριψη, σε κάθε περίπτωση, της επιλογής του ΥΠΕΚΑ να επιτρέψει την άτυπη αναγνώριση του δευτερογενούς καυσίμου SRF, σαν πλήρως βιοαποδομήσιμου υλικού, με συνέπεια η χρήση του στην ηλεκτροπαραγωγή να λογίζεται σαν ΑΠΕ…

Η πρωτοβουλία συνεννόησης βάζει στο τραπέζι του διαλόγου την πρότασή της

Είναι κοινό μυστικό ότι ένα ποσοστό, που πλησιάζει το 90 %, του συνόλου των αστικών απορριμμάτων είναι ανακτήσιμο και αξιοποιήσιμο. Καθώς και ότι, ένα μέρος από το εναπομένον 10 % δεν έχει ανάγκη ταφής σε ΧΥΤΥ, αφού έχει χαρακτηριστικά αδρανούς υλικού και μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Στη βάση αυτής της διαπίστωσης και πατώντας στο στέρεο έδαφος των παραπάνω αρχών η πρωτοβουλία συνεννόησης βάζει στο τραπέζι του διαλόγου την πρότασή της για ένα απλό, αποκεντρωμένο σύστημα διαχείρισης.

Είμαστε πεισμένοι ότι ένα τέτοιο εναλλακτικό μοντέλο υπηρετείται καλύτερα από ένα σύστημα διαχείρισης, που δίνει μεγάλη έμφαση στην πρόληψη (υπάρχει μια ευρεία γκάμα μέτρων, για τα οποία χρειάζεται συστηματική ενημέρωση, όπως και για τις άλλες πρακτικές της εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων) και τη διαλογή στην πηγή, καθώς και σε ένα δίκτυο αποκεντρωμένων ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης, αφήνοντας για κεντρική διαχείριση μόνο λίγους ΧΥΤΥ, πολύ μικρότερης δυναμικότητας από τους προβλεπόμενους.

Και έχοντας βγάλει «εκτός παιχνιδιού» όλα αυτά που αποτελούν «μήλο της έριδος» για τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα (σύμμεικτα για απευθείας καύση, RDF και SRF για έμμεση καύση). Σε αντίθεση με άλλες δραστηριότητες, στη διαχείριση των απορριμμάτων το μικρό μοντέλο είναι το προτιμητέο.

Γιατί είναι πιο κοντά «στα μέτρα» του δήμου και του πολίτη, ευνοεί τη συμμετοχή και τον κοινωνικό έλεγχο, είναι πιο φιλοπεριβαλλοντικό και οικονομικό, αποδίδει ανακτήσιμα και ανακυκλώσιμα προϊόντα καλύτερης ποιότητας και μεγαλύτερης αξίας, δημιουργεί θέσεις εργασίας, μπορεί να αποδώσει έσοδα στους δήμους.

Η συζήτηση της παραπάνω πρότασης, καθώς και οποιασδήποτε άλλης, που στηρίζεται στις ίδιες αρχές και κινείται σε παρεμφερή κατεύθυνση, δεν πρέπει να μας αποσπάσει, ούτε για μια στιγμή, από την κεντρική επιδίωξη της ακύρωσης των κεντρικών επιλογών του υφιστάμενου εθνικού και των περιφερειακών σχεδιασμών και η ριζική αναδιαμόρφωσή τους.

Με μια ιδιαίτερη προσπάθεια, να συμπεριληφθούν οι πλέον πρόσφατες ρυθμίσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, να αξιοποιηθεί η διεθνής εμπειρία και να διευκολυνθεί η δημιουργία νέων, ευέλικτων και αποκεντρωμένων Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), που θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν και να υποστηρίξουν τα εναλλακτικά μοντέλα που προτείνονται.

Πρόταση για ένα εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης

Η πρόταση της Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων αφορά σε ένα αποκεντρωμένο σύστημα διαχείρισης, το οποίο διαμορφώνεται μέσα σε ένα γενικότερο περιβάλλον που ενθαρρύνει και επιβάλλει μέτρα πρόληψης (υπάρχει μια ευρεία γκάμα μέτρων, για τα οποία χρειάζεται συστηματική ενημέρωση, όπως και για τις άλλες πρακτικές της εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων), και αναπτύσσεται στα εξής επίπεδα:

Σε πρώτο επίπεδο (κατοικίας, επιχείρησης, υπηρεσίας), που περιλαμβάνει:

1. Επαναχρησιμοποίηση συσκευασιών και άλλων τυποποιημένων προϊόντων – υλικών

2. Οικιακή κομποστοποίηση

3. Δυνατότητα κατασκευής μικρών αποκεντρωμένων μονάδων διαλογής και κομποστοποίησης, ενώ θα υπάρχει υποχρέωση χρήσης μηχανικών κομποστοποιητών από τους μεγάλους παραγωγούς οργανικών (στρατόπεδα, νοσοκομεία, μεγάλα ξενοδοχεία, μεγάλοι χώροι εστίασης, ΟΤΑ)

4. Περαιτέρω διαλογή στην πηγή με 4 κάδους για:

Χαρτί, που θα οδηγείται, αρχικά, στην αποκεντρωμένη εγκατάσταση κομποστοποίησης, προκειμένου να αξιοποιείται στη ρύθμιση της υγρασίας του κομπόστ (προς αποφυγή στραγγισμάτων) και, στη συνέχεια, όσο πλεονάζει στην ανακύκλωση

Πλαστικά, γυαλί, μέταλλο, ξύλο, που θα οδηγούνται για διαλογή στα ειδικά κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) και μετά στην ανακύκλωση

Υπόλοιπα οργανικά και βιοαποδομήσιμα υλικά, που θα οδηγούνται για κομποστοποίηση στις αποκεντρωμένες μονάδες κομποστοποίησης προδιαλεγμένων

Υπολείμματα, που θα οδηγούνται στις αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις διαχωρισμού, όπου ανακτώνται υλικά, τα όσα οργανικά υπάρχουν θα γίνονται κομπόστ, ενώ τα αδρανή θα υφίστανται κατεργασία για αξιοποίηση στην οδοποιία, ή σε αποκαταστάσεις τοπίου

Καθώς και με τη βελτίωση υπαρχόντων και λειτουργία νέων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, για άλλα ανακτήσιμα υλικά (μπαταρίες, φάρμακα, ηλεκτρονικές και άλλες ηλεκτρικές συσκευές, έπιπλα κλπ.), με διεσπαρμένα σημεία συγκέντρωσης.

Σε δεύτερο επίπεδο (μεγάλων δήμων ή ομάδων δήμων), προτείνεται η δημιουργία αποκεντρωμένων ολοκληρωμένων εγκαταστάσεων διαχείρισης, με σχετικά απλό μηχανολογικό εξοπλισμό, χαμηλού κόστους, που θα περιλαμβάνει:

Α) Κέντρο συγκέντρωσης προδιαλεγμένων ανακτήσιμων και ανακυκλώσιμων υλικών, από όλα τα σημεία διαλογής στην πηγή, αξιοποίηση – εμπορία – διάθεση.

Β) Μονάδα επεξεργασίας – διαχωρισμού σύμμεικτων απορριμμάτων και κομποστοποίησης.

Γ) Μονάδα επεξεργασίας αδρανών…

Σε τρίτο επίπεδο (ευρύτερης γεωγραφικής ενότητας ή περιφέρειας), απομένει η χρήση, αποκλειστικά, ενός χώρου υπολειμμάτων.

Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων.